Jacobaea paludosa/Senecio paludosus (Moeraskruiskruid)

Moeraskruiskruid kan prima tegen water (beter dan zijn soortgenoten) en kan manshoog worden, met gemak 1.80 meter. Aan het verspreidingskaartje is goed te zien dat deze plant voornamelijk voor in het rivieren gebied. Elders komt hij wel voor maar dan is hij zeldzaam. Moeraskruiskruid staat dan ook te boek als een vrij zeldzame soort die sinds 1950 met 25 % tot 50 % achteruit is gegaan. Op de Rode lijst is hij te vinden als kwetsbaar. Moeraskruiskruid bloeit vanaf Juni tot en met Augustus.

Er komen minstens 11 soorten Kruiskruiden (Senecio) in Nederland in het wild voor:

• Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens) - Algemeen
• Boskruiskruid (Senecio sylvaticus) - Algemeen
• Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) - Algemeen
• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) - Algemeen
• Kleverig kruiskruid (Senecio viscosus) - Algemeen
• Moerasandijvie (Tephroseris palustris/Senecio congestus) - Algemeen
• Moeraskruiskruid (Jacobaea paludosa/Senecio paludosus) - Vrij zeldzaam
• Rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis/sarracenicus) - Zeldzaam
• Schaduwkruiskruid (Senecio ovatus) - Zeldzaam
• Viltig kruiskruid (Senecio erucifolius) - Algemeen
• Waterkruiskruid (Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus) - Algemeen

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Jacobaea paludosa (L.) G. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

Senecio is afkomstig van Senex (Latijn) en betekent "grijsaard". Dit omdat de plant na de bloei snel zaadpluis vormt wat de plant een grauw en grijs uiterlijk geeft.

Jacobaea komt van Sint Jacob. Het hoogtepunt van de bloei is op de verjaardag (25 juli) van deze heilige.

Paludosa komt van Palustris (Latijn) en betekent "moerasbewonend". Dit wijst op de groeiplaats van de plant, een vochtige plaats.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit.) G. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Senecio paludosus in de publicatie Species Plantarum.

G. Gaertn staat voor Philipp Gottfried Gaertner (29 oktober 1754 - 27 december 1825) was een Duitse botanicus. Samen met Bernhard Meyer en Johannes Scherbius was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau ", een publicatie waarin de drie mannen verschillende botanische geslachten en soorten beschreven. In 1801 werd in deze publicatie de soort herschreven als  Jacobaea paludosa.

B. Mey. staat voor Bernhard Meyer (24 augustus 1767 – 1 januari 1836) was een Duitse arts en natuuronderzoeker. Hij werd vooral bekend om drie verzamelwerken: de in 1799 gepubliceerde Oekonomisch-Technische Flora der Wetterau die hij samen Philipp Gottfried Gaertner (1754-1825) en Johannes Scherbius (1769-1813) schreef. Dit was een bron van veel eerste geldige beschrijvingen van planten.

Scherb. staat voor Johannes Scherbius (1 juni 1769, Frankfurt am Main - 8 november 1813) was een Duitse arts en botanicus. Met Philipp Gottfried Gaertner en Bernhard Meyer was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau " (Economisch-technische flora van Wetterau ), een driedelig werk dat een bron was van wetenschappelijke namen voor tal van planten. 

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Reidkrúswoartel
• English: Fen Ragwort
• Français: Séneçon des marais
• Deutsch: Sumpf-Greiskraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Senecio di palude
• Svenska: Gullstånds
• Norsk: Gullsvineblom
• Dansk: Kær-Brandbæger

De Engelse naam is Fen Ragword. Er is een verschil tussen Marsh, Ven en Bog. Te vinden op deze site (Engels met veel reclame maar wel uitleg). Al ben ik er niet van overtuigd dat de Engelse naam van een plant echt specifiek van toepassing is op deze verschillen. Ragword is een Engelse benaming voor een Kruiskruid-soort. Rag betekent "vodde", verwijzend naar de vaak smalle kroonbladen van de bloem. Wort is de algemene benaming in Engeland voor "kruid".

Voor de verspreiding van Jacobaea paludosa/Senecio paludosus in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Séneçon des marais. Dit betekent "senecio van de moerassen". Het is een combinatie van het eerste deel van de tweede wetenschappelijke naam en het woord Moeras.

De Duitse naam is Sumpf-Greiskraut. Dit betekent "moeras-grijskruid". Het woord Grijskruid wordt bij de Nederlandse naam uitgelegd.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Senecio di palude. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Gullstånds. Dit betekent "gele staande". Hiermee wordt bedoeld dat deze plant erg opvallend omhoog groeit. Hij staat erg rechtopstaand in het veld. Net zoals bijv. Kale jonker (Cirsium palustre) waar hij trouwens absoluut geen familie van is. Hij is wel familie van Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) die in het Zweeds alleen maar Stånds heet, ter onderscheid.

Voor de verspreiding van Jacobaea paludosa/Senecio paludosus  Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Gullsvineblom. Dit betekent "gele zwijnenbloem". Alle Senecio-soorten heten in Noorwegen Svineblom. De soort was/is nergens goed voor, zelfs niet als veevoer. Sterker nog, sommige soorten zijn behoorlijk giftig voor vee en paarden. Als plant laat het vee hem wel staan maar in gedroogd hooi eet het vee het de plant wel en kan het ernstig ziek worden. Vóór het woord Svineblom staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval Gull dat goudgeel betekent. Een naam dus puur ter onderscheid want veel Kruiskruiden zijn goudgeel.Dus eigenlijk liet men de plant staan voor de wilde zwijnen.

De Deense naam is Kær-Brandbæger. Dit betekent letterlijk "moeras-vuurkorf". Dit woord heeft dus betrekking op de groeiplaats en op het uiterlijk van de kelkbladen. Het woord Brandbaeger is een algemeen Deens woord dat gebruikt wordt om een Senecio soort aan te duiden. Bijna alle Senecio-soorten hebben de puntige schutbladen van de bloemkorf (de "beker" waar de bloem in zit) een zwart "aangebrand" uiteinde.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op natte, matig voedselarme tot voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, humeuze, slibrijke grond (lemig zand, veen, leem, zavel en rivierklei).

Groeiplaats
Waterkanten (oude rivierlopen, kolken, greppels en in de rietzoom langs kanalen), ruigten (natte ruigten), moerassen (laagveenmoerassen, verruigd rietland en trilveen), grasland (hooiland), langs spoorwegen (spoorgreppels) en bossen (moerasbossen, wilgenbossen, grienden en populierenplantages in uiterwaarden).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in het rivierengebied en in de aangrenzende gebieden tot langs de kust van het IJsselmeer en het Haringvliet. Vrij zeldzaam in beekdalen in Noord-Brabant, Twente en Gelderland. Elders zeer zeldzaam of ontbrekend.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in de Scheldevallei, de Maasvallei, de Moervaartvallei, de Kempen en de Dendervallei. Sterk afgenomen.

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasdal.

Wereld
In West-Siberië en Midden- en Oost-Europa. Noordwestelijk tot in Oost-Engeland, Nederland en Zuid-Zweden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten