Lepidium didymum (Kleine varkenskers)

Kleine varkenskers is vaak een stoepplantje bij uitstek. Als niet plantenliefhebber is het een van die groene plekken tussen de stoeptegels (die eigenlijk weggemaaid moet worden. De planten liefhebber is meteen nieuwsgierig en ziet al snel de geveerde stengelbladeren. En......hé wat ruik ik nou. Oh Kleine varkenskers, wat leuk. Geen typisch plantje met stamper en meeldraden ed. , die komen wel maar zijn alleen goed te bekijken met een loepje of macrolens, maar wel heel leuk. Kleine varkenskers is samen met Groe varkenskers ( Lepidium coronopus), er zijn meer verschillen dan grootte, de enige Kruidkers (Lepidium) soort die in het wild voor komt in Nederland. Kleine varkenskers bloeit in Mei tot en met September. 

Hoe komt een wetenschappelijke naam tot stand?

De officiële wetenschappelijke naam is Lepidium didymum L.

Er zij twee verklaringen voor het woord Lepidium:

1. Lepidium komt uit het Grieks en betekent 'kleine schub', waarvan men denkt dat het is afgeleid van een volksgeneeskundig gebruik van de plant om lepra te behandelen , wat kleine schubben op de huid veroorzaakt.
2. Een andere betekenis houdt verband met vorm van de twee kleine schubachtige vruchtdozen.

Gezien de foto's en de beschrijving in de Heukels flora ga ik persoonlijk voor de tweede verklaring.

Didymum verwijst naar het Griekse woord δίδυμα dat "tweeling’ of ‘in paren" betekent. Verwijzend naar hoe de zaaddozen gerangschikt zijn langs de bloemstengel.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus.

In 1767 beschreef hij Lepidium didymum in de publicatie Mantissa Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Fine bargekers
• English: Lesser swine-cress
• Français: Corne-de-cerf didyme
• Deutsch: Zweiknotiger Krähenfuß
• Espanõl: Mastuerzo de Indias
• Italiano: Coronopo didimo, Lappolina americana
• Svenska: Hamnkrassing
• Norsk: Ramkarse
• Dansk:  Liden Ravnefod

De Engelse naam is Lesser swine-cress. Dit is de Engelse benaming voor de volledige Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Kleine varkenskers in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Corne-de-cerf didyme. Dit vertaal je met "tweelobbige hertshoornbloem,". Het tweelobbige verwijst naar de dubbele zaaddoosjes (Dydimud, zie wetenschappelijke naam) die op de bloeistengel verschijnen. Het hertshoorn gedeelte verwijst naar de stengelbladeren die iets weghebben van een hertegewei. De plant heeft wel iets weg van Hertshoornweegbree (Plantago coronopus).

De Duitse naam is Zweiknotiger Krähenfuß. Dit betekent "tweeknopige kraaienpoot". Net als de Franse naam verwijst Zweiknotiger naar de vorm van de zaaddoosjes en het Kraaienpoot gedeelte naar de vorm van de stengelbladeren. Voor de Duitse plantenliefhebber is dit oppassen geblazen want sommige leden van de Ranonkelfamilie (Ranunculaceae) heten Hahnenfuß.

Voor de verspreiding van Kleine varkenskers in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Mastuerzo de Indias. Dit betekent "tuinkers uit India". Tenminste dit staat op de site van floraiberica.nl terwijl de plant toch echt uit Zuid-Amerika komt. Hoe dit zit is mij onbekend. De verklaring voor het woord tuinkers staat bij de paragraaf Verklaring Nederlandse naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Coronopo didimo of Lappolina americana. Corono didimo is een Italiaanse benaming voor de synoniem van de wetenschappelijke naam voor de plant, Coronopus didymus. Lappolina is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Americana verwijst naar de herkomst van de plant, Zuid-Amerika.

De Zweedse naam is Hamnkrassing. Dit betekent "haven tuinkers". Het is de Zweedse benaming voor de synoniem van de wetenschappelijke naam voor de plant, Coronopus didymus plus de toevoeging "haven". Deze "tuinkers" word in Zweden bijna altijd aan de kust waargenomen, zie de verspreidingskaart.

Voor de verspreiding van Kleine varkenskers in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Ramkarse. Dit betekent "ramkers". Waarom een Ram i.p.v. een Varken is mij nog onbekend.

De Deense naam is Liden Ravnefod. Dit betekent "kleine ravenpoot". Een raaf i.p.v. een kraai zoals de Duitse naam, grappig.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier en tredplant) op vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke, vaak verdichte, betreden of steenachtige grond (zand gemengd met veen of klei, zavel, leem en stenige plekken).

Groeiplaats
Braakliggende grond, akkers (akkers en akkerranden), plantsoenen, tussen straatstenen, kwekerijen, begraafplaatsen, boomgaarden, langs grindpaden of trottoirs naast grasvelden.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen, voornamelijk in stedelijke gebieden in het westen en zuiden, maar zeer zeldzaam in het noordoosten, Flevoland en Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Algemeen in het westen en vrij zeldzaam in het oosten. De soort heeft zich zeer sterk uitgebreid.

Wallonië
Vrij zeldzaam.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. Nu in alle werelddelen, in gebieden met een warm of gematigd klimaat.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten