Linum catharticum (Geelhartje)

Je zou het niet zeggen maar Geelhartje en Vlas (Linum usitatissimum) behoren tot de zelfde familie, de Linaceae. Maar in tegenstelling tot Vlas heeft dit ongelofelijk kleine plantje prachtige  witte bloemetjes (met een geel hartje) van 3 tot 5mm!! Een grappig feitje las ik op de Zweedse Wikipagina. Geelhartje is al in 1720 door Anders Celsius (jawel die van Graden Celcius!) beschreven. Carl Linnaeus publiceerde dit plantje pas 33 jaar later in 1753 in de publicatie Species Plantarum. Helaas staat Geelhartje op de rode lijst als Kwetsbaar en is het de laatste tijd met 50-75% achteruitgegaan. Het geelhartje bloeit van juni tot augustus.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Linum catharticum L.

Linum komt van Linaeus (Latijn) en betekent "vlas/linnen".

catharticum is Latijn en betekend "purgerend/laxerend. Het komt van het Griekse karthartikós dat "reiniging" betekent. De plant bevat tannines en de giftige bitterstof linine. Deze naam in diverse talen terug en verwijst naar de purgerende eigenschappen van het plantje.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. Zie de paragraaf bovenaan 'Algemeen'.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Gielhertsje
• English: Fairy flax, Purging flax
• Français: Lin purgatif
• Deutsch: Purgier-Lein
• Espanõl: Linum catharticum
• Italiano: Lino purgativo
• Svenska:  Vild-lin
• Norsk: Vill-lin
• Dansk: Vild Hør

Er twee Engelse namen: 

1. Fairy flax. Dit betekent "sprookjes vlas". Waar de naam Sprookjes vandaan komt is mij onbekend. De plant is familie van Vlas (Linaceae).
2. Purging flax Dit betekent "purgerende vlas". Het verwijst naar het feit dat deze plant familie is van Vlas (Linaceae) en vroeger was het een purgerend (laxeer) middel. Er werd ​​laxerende thee van gemaakt, die in grote hoeveelheden misselijkheid veroorzaakte. Vandaar dat de plant zijn naam kreeg. Het bevat de giftige bitterstof linine.

Voor de verspreiding van Geelhartje in Engeland zie deze kaart.

De Franse/Duitse naam is Lin purgatif/Purgier-Lein. Dit betekent beide "purgerend linnen" en heeft dezelfde strekking als de Engelse uitleg. 

Voor de verspreiding van Geelhartje in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Lino catártico. Dit is de Spaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Lino purgativo. Ook deze naam betekent "purgerend linnen".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse/Noorse/Deense naam is min of meer gelijk. Vild-lin/ Vill-lin/Vild Hør. Deze nemen verwijzen naar het feit dat Vlas een cultuurvariant is en deze plant een wilde variant is.

Voor de verspreiding van Geelhartje in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op matig voedselarme, niet bemeste, vochtige tot vrij natte, neutrale (zwak zure tot kalkhoudende), maar meestal basische grond (zand, leem, zavel, veen en mergel).

Groeiplaats
Heide (grazige heide op leem en langs heidepaadjes), grasland (open plekjes in neutraal, kalkhoudend schraal grasland en beekdalhooiland), bermen, moerassen (open plekken in kalkmoeras of soms in trilveen), waterkanten (langs vennen o.i.v. kalkrijke kwel), drooggevallen zandplaten, klippen, zeeduinen (noordhellingen, duinvalleien en binnenduinweiland) en afgravingen. In Wallonië ook op droge, rotsachtige kalkhellingen.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg, Zeeland, het Lauwersmeergebied, de Noordoostpolder en in de duinen. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam in de duinen. Elders zeer zeldzaam. Sterk afgenomen.

Wallonië
Vrij algemeen ten zuiden van de lijn Samber en Maas. Elders zeer zeldzaam.

Wereld
Het grootste deel van Europa. Oostelijk tot in de gebergten van Zuidwest-Azië (Kaukasus en Oeral). Ook op IJsland, in oostelijk Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten