Algemeen
Dat deze plant tot de ruwbladige hoort is goed te zien. Alleen is het wel oppassen geblazen. Naast Glad parelzaad (Lithospermum is er ook het Ruw parelzaad (Lithospermum arvense) . Beide bloeien in ongeveer dezelfde periode (het Ruw parelzaad bloeit in April tot en met Juni) en ze komen ook nog eens op dezelfde plekken voor. Allebei zijn ze zeldzaam en het zijn de enige soorten Parelzaad (Lithospermum) die in het wild in Nederland voorkomen. Gelukkig is er een goede flora voorhanden en zijn de verschillen duidelijk. Glad parelzaad bloeit in Mei, Juni en Juli.
Verklaring Wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Lithospermum officinale L.
Lithos (Grieks) betekent "steen". En Spermum (Grieks) betekent "zaad". Na de bloei ontstaan zaaddoosjes/steenvruchtjes in de vorm van witte pareltjes.
De officina was het gebouw, meestal een bijgebouw, in middeleeuwse kloosters waar medische monniken medicijnen en farmaceutische preparaten bereidden om zieken te genezen. Daarin werden gedroogde extracten, infusies, afkooksels, tincturen en destillaten bereid. Vaak was de officina verbonden aan de geneeskrachtige of kruidentuinen, ook ingesloten binnen het kloostergebied.
Toen Linnaeus het binomiale nomenclatuursysteem, de wetenschappelijke naam bestaande uit de geslachtsnaam en de soortnaam (bijv. Taraxacum officinale), uitvond, gaf hij de specifieke naam Officinalis aan tientallen kruiden en planten waarvan het medische gebruik in voorgaande millennia was vastgesteld. In de 1735 (1e editie) van zijn Systema Naturae erkende hij de historische tradities van genezing door tientallen planten te benoemen met de soortaanduiding Officinalis/Officinale, als algemene kwalificatie. Letterlijk betekent dit dus "van de officina". Het belichaamde de soortnaam Officinalis/Officinale, dus de geschiedenis van vele eeuwen van medicinaal gebruik en gezondheidskennis.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Lithospermum officinale in de publicatie Species Plantarum.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring.
Namen in andere talen
- English: Common gromwell
- Français: Grémil officinal
- Deutsch: Echter Steinsame
- Espanõl: Mijo de sol
- Italiano: Erba perla maggiore
- Svenska: Stenfrö
- Norsk: Lækjesteinfrø
- Dansk: Læge-Stenfrø
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Common gromwell. Dit betekent "gewone gromwell". Het woord Gromwell komt is de algemene Engelse naam voor een Parelzaaad. Het komt van het Franse Grémil. Dit komt weer van Latijnse Granum milii wat "korrel van de pluimgierst" betekent. De harde parelachtige zaden van Parelzaad zijn genoemd naar het steenzaad van deze gierst.
Voor de verspreiding van Glad parelzaad in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Grémil officinal. Dit is een combinatie van het woord Grémil wat bij de Engelse naam wordt uitgelegd en het tweede deel van de wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Echter Steinsame. Dit betekent "echt steenzaad". Voor de uitleg zie de Engelse naam.
Voor de verspreiding van Glad parelzaad in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse naam is Mio de sol. Dit betekent "zon van mij", misschien n.a.v. de vorm van de zaden. Maar de echte betekenis is mij onbekend. In Spanje komt naast de witbloemige ook een blauwbloemige parelzaad (Lithospermum purpurocaeruleum) voor met dezelfde naam.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam Erba perla maggiore. Dit betekent "grotere parel kruid". Dit is gelijk aan de Nederlandse naam. Deze plant is ook daadwerkelijk groter dan de in Italië en in Nederland voorkomende Ruw parelzaad (Loithospermum arvense). Deze plant heet in Italië Erba-perla minore.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Stenfrö. Dit betekent ook "steenzaad".
Voor de verspreiding van Glad parelzaad in Zweden zie deze kaart.
De Noorse en Deense naam zijn nagenoeg gelijk, Lækjesteinfrø/Læge-Stenfrø. Lækjes/Læge betekent "genezen" en steinfrø/Stenfrø. betekent weer "steenzaad". "genezend steenzaad". Hier wordt de nadruk gelegd op de, al honderden jaren, genezende werking van de plant.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Half beschaduwde, warme en iets open plaatsen op droge, voedselarme tot matig voedselrijke, stikstofrijke, maar niet bemeste, kalkrijke grond (duinzand, zavel, mergel en stenige plaatsen).
Groeiplaats
Heggen, struwelen, bosranden, zeeduinen (duindoornstruweel, meidoornstruweel en duinberkenbosranden), extensief beweide dijken, kalkhellingen (ruige, vaak stenige en beweide plaatsen), afgravingen (kalkgroeven) en soms in akkers.
Verspreiding
Nederland
Vrij zeldzaam in de Zeeuwse en Hollandse duinen en in Zeeland en zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en op de Waddeneilanden.
Vlaanderen
Vrij zeldzaam in de duinen . Elders zeer zeldzaam.
Wallonië
Vrij zeldzaam in het Maasgebied en in Lotharingen (de zuidelijke Ardennen). Elders zeer zeldzaam.
Wereld
Gematigde streken. In Europa, van het Middelandse zeegbied tot in Denemarken, Noord-Schotland en Polen, maar langs de Baltische kust nog wat noordelijker. Oostelijk tot in Midden-Azië. Ingeburgerd in o.a. Noord-Amerika en Zuid-Afrika.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Lithospermum officinale
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
