Lythrum portula/Peplis portula (Waterpostelein)

Er zijn twee dingen die mij opvielen bij deze plant. De Waterpostelein is familie van de Grote kattenstaart (Lythrum salicaria). Waterpostelein ziet er heel anders uit! De plant is vrijwel liggend en heeft nauwelijks opvallende bloemen. Twee dingen die je van een Kattenstaart niet kan zeggen. Ten tweede is het Floron verspreidingskaartje erg opvallend. De plant komt precies in de helft van Nederland voor, het midden en westen. Waarom?  Misschien de bodemsamenstelling.

Er komen minstens 4 Lythrum soorten in het wild voor in Nederland:

• Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) - algemeen
• Kleine kattenstaart (Lythrum hyssopifolia) - zeer zeldzaam
• Kruipkattenstaart (Lythrum junceum) zeer zeldzaam/verwilderde tuinplant
• Waterpostelein (Lythrum portula) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Lythrum portula (L.) D.A. Webb

Lythrum is afgelijd van Lythron (Grieks) en betekent "met bloed bevlekt/bezoedeld". Dit komt door de donkerrode kleur van de bloemen van deze plant. Persoonlijk vind ik de bloemen helemaal niet donkerrood dus van deze verklaring ben ik niet zeker.

Portula is Latijn en betekent "hekje/poortje".  De zaden van deze plant bevinden zich na de bloei keurig in een doosje dat op 1/2 van de lengte geopend kan worden (afbeelding nr 6). Dit is goed te zien op een oude illustratie van deze plant. Volgens een andere verklaring zou er een verband zijn met het Latijnse woord Porcinus dat "van het varken" betekent en erop wijst dat varkens graag Postelein eten.

De naam Peplis zou verwijzen naar de stengelblaadjes. Deze hebben dezelfde vorm als de Posteleinfamilie. De naam Peplis portula is al in 1753 gegeven door Carl Linnaeus. In 1967 werd de plant opnieuw geclassificeerd als Lythrum portula. Hier is niet iedereen het mee eens. Sommige mensen beschouwen de plant als een deel van het geslacht Lythrum , anderen blijven de oude classificatie aanhangen. Die van een apart geslacht Peplis bedacht door Carl von Linné.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) D.A. Webb

L. staat voor Carl Linnaeus. Zoals hierboven staat heeft hij in 1753 de soort beschreven als Peplis portula in de publicatie Species Plantarum.

 D.A. Webb staat voor David Allardyce Webb ( Dublin , 1912 - Oxford , 1994 ) was een Ierse botanicus . Hij was de belangrijkste auteur van een werk uit 1943 over Ierse flora, getiteld An Irish Flora , heruitgegeven in 1953 en in 1977 ( ISBN 0-85221-023-X ). Hij verloor zijn leven bij een auto-ongeluk. Ook zoals hierboven staat heeft hij de soort herschreven als Lythrum portula in de publicatie Feddes Repertorium. Zeitschrift für Botanische Taxonomie und Geobotanik. Ik heb deze publicatie niet kunnen vinden en heb dus geen voorbeeldfoto.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Wetterposlein
• English: Water-purslane
• Français: Pourpier d'eau
• Deutsch: Gewöhnlicher Sumpfquendel
• Espanõl: Péplide
• Italiano: Erba-portula
• Svenska: Rödlånke
• Norsk: Vasskryp
• Dansk: Vandportulak

De Engelse naam is Water-purslane. Het woord Water is vrij simpel. De plant heeft graag een zeer natte bodem. Purslane is van het Oudfranse Porceleine. Dit is het gepolijste laagje wat op schelpen zit. Dit kan weer worden vergeleken met de glans op de stengelbladeren van Postelein. 

De Franse naam is Pourpier d'eau. Pourpier is afgeleid van het Latijnse Pullus dat Kip/Hen betekend en van Pes dat "poot " betekent . Dus totaal "kippenpoot". Waarschijnlijk vanwege de gelijkenis van het uiterlijk van de plant. Deze veklaring komt al uit de 11e eeuw. Tegenwoordig staat Pourpier gelijk aan een Postelein-soort. d'Eau betekent "van het water". Dit word bij de Engelse naam uitgelegd.

De Duitse naam is Gewöhnlicher Sumpfquendel. Dit betekent "gewone moeras-tijm". Het woord Tijm slaat op de gelijkenis van de stengelbladeren van Waterpostelijn en Wilde/Kleine tijm (Thymus serpyllum).

De Spaanse naam is Péplide. Waterpostelein werd voor het eerst gepubliceerd in 1753 door Carl Linnaeus onder de naam Peplis portula, vandaar dat de naam Péplide soms terugkomt. Het is dus de Spaanse benaming voor de naam die Linnaeus de plant gaf.

De Italiaanse naam is Erba-portula. Dit betekent "portula-kruid". Hiermee word bedoeld een Postelein-soort (zie Spaanse naam). Portula komt uit het Latijn en betekent "kleine opening/klein hek". Waarom is mij onbekend.

De Zweedse naam is Rödlånke. Röd betekent "rood", naar de kleur van de stengel. Lånke betekent letterlijk "koppeling". Ik neem aan dat hier de overgang tuusen blad en stengel word bedoeld. Deze overgang is rood van kleur.

De Noorse naam is Vasskryp. Vass betekent "waden (door water". Kryp komt Krype dat "kruipen" betekent. Een beetje dubbelop maar toch duidelijk.

De Deense naam is Vandportulak. Dit is de Deense benaming voor de volledige Nederlandse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige, soms half beschaduwde, open plaatsen (pionier) op vochtige tot natte, matig voedselarme, zwak zure zand- en leemgrond of in ondiep, voedselarm, zwak zuur water.

Groeiplaats
Waterkanten (langs vennen, beekoevers, modderige poelen, greppels, stilstaande sloten, ijsbaantjes en drooggevallen plaatsen), kale bodems, grasland (open plekken in nat grasland en kale plekken in nat weiland), afgravingen, zeeduinen (duinvalleien), heide (moerassige plaatsen) en bossen (drassige bospaden).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in het oosten en midden van het land en zeldzaam op de Waddeneilanden, in de duinen, in het rivierengebied en in Zuid-Limburg. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Vrij zeldzaam in de Ardennen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
In Europa. Noordelijk tot in het Oostzeegebied. Ook in Noordwest-Afrika. Ingeburgerd in het westen van de Verenigde Staten, in Midden- en Zuid-Amerika en in Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten