Neottia/Listera ovata (Grote keverorchis)

Het meest opvallende aan deze orchis is zijn onopvallendheid. Doordat hij geen mooie kleuren heeft (iets wat bij Orchissen vaak opvalt) zou je hem zo voorbij lopen. Er zijn wel veel variaties groen. Nog niet bloeiend valt hij des te meer op door twee tegenover elkaar staande, grote, ovaalvormige, bladeren. De nerven op deze bladeren hebben iets weg van het blad van de Grote weegbree (Plantago major). Grote keverorchis bloeit in Mei, Juni en Juli.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Op de onderstaande lijst staan 26 soorten orchideeën. De meeste zijn, zoals hierboven genoemd, zeer zeldzaam tot zeldzaam. Sommige zijn zelfs algemeen. Maar alle zijn waargenomen in Nederland. Soms alleen in het puntje van Zuid-Limburg, soms enkel op de waddeneilanden en soms verspreid over een deel van het land. Zoals ook hierboven beschreven staat gebeurt het vaak dat orchideeën kruisen met andere soorten. Er ontstaan dan zogenaamde hybride soorten. Deze staan niet in de lijst.

• Aapjesorchis (Orchis simia)
• Bijenorchis (Ophrys apifera)
• Bokkenorchis (Himantoglossum hircinum)
• Bosorchis (Dactylorhiza fuchsii)
• Brede orchis (Dactylorhiza majalis)
• Brede wespenorchis (Epipactis helleborine subsp. helleborine)
• Bruinrode wespenorchis (Epipactis atrorubens)
• Dennenorchis (Goodyera repens)
• Duinwespenorchis (Epipactis helleborine subsp. neerlandica)
• Gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata)
• Groenknolorchis (Liparis loeseli)
• Grote keverorchis (Neottia/Listera ovata)
• Harlekijn (Anacamptis morio/Orchis morio)
• Herfstschroeforchis (Spiranthes spiralis)
• Hondskruid (Anacamptis pyramidalis)
• Honing orchis (Herminium monorchis)
• Hyacintorchis (Himantoglossum robertianum)
• Kleine keverorchis (Neottia cordata)
• Mannetjesorchis (Orchis mascula)
• Poppenorchis (Orchis anthropophora)
• Purperorchis (Orchis purpurea)
• Rietorchis (Dactiloryza majalis subs.praetermissa)
• Soldaatje (Orchis militaris)
• Veenmosorchis (Hammarbya paludosa)
• Vliegenorchis (Ophrys insectifera subsp. insectifera)
• Welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia)

Omdat het niet altijd even makkelijk is een Orchis op naam te brengen staat er op de site van Floron een handige zoekkaart.

De officiële wetenschappelijke naam is Neottia ovata (L.) Bluff & Fingerh.

Neottia is afkomstig van Neotteia (oud-Grieks) en betekent "nest" en slaat op het wortelstelsel, dat op een vogelnest lijkt.

Listera is zo genoemd naar Dr. Martin Lister die de antiseptische behandeling bij operaties en wonden mogelijk maakte, lijfarts van koningin Anna van Engeland, 1638-1712

Ovata komt van het Latijnse ovum dat "ei" betekent. Een verwijzing naar de ovale vorm van de onderste stengelbladeren.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Bluff & Fingerh.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als eerste als Ophrys ovata in de publicatie Species Plantarum.

Bluff. staat voor Mathias Joseph Bluff (5 februari 1805 - 5 juni 1837). Hij was een Duitse arts en botanicus. Samen met zijn vriend Carl Anton Fingerhuth , met wie hij enkele geschriften publiceerde, is hij de eerste die talrijke botanische taxa beschrijft.

Fingerh. staat voor Carl Anton Fingerhuth (20 december 1798/6 oktober 1802 - 3 juni 1876). Hij was een Duitse arts en botanicus. Hij is de eerste die talrijke botanische taxa beschrijft, mede samen met zijn vriend Mathias Joseph Bluff , met wie hij samen enkele geschriften publiceerde en voor wie hij na zijn vroege dood een overlijdensadvertentie maakte en publiceerde. In 1838 herschreef hij samen met Bluff de soort als Neottia ovata.

Gek genoeg kan ik alleen op The international Plantname Index vinden dat de soort al in 1820 ook al onder dezelfde naam is beschreven door  Carl Johan Hartman (14 april 1790 in Gävle - 28 augustus 1849 in Stockholm ). Hij was een Zweedse arts en botanicus. In 1820 beschreef hij de soort als daarin Neottia ovata in de publicatie Handbok i Skandinaviens Flora.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Stobbekrûd
• English: Common Twayblade
• Français: Grande listère
• Deutsch: Großes Zweiblatt
• Espanõl:
• Italiano: Listera maggiore
• Svenska: Tvåblad
• Norsk: Stortviblad
• Dansk: Ægbladet Fliglæbe

De Engelse naam is Common Twayblade. Dit betekent tweeblad maar dan is het woord Tway uit het middeleeuws Engels. Tway komt van twain en betekent "twee". Blade komt ook uit het middeleeuws Engels. Het is eigenlijk een vertaling van het Latijnse Biflium en betekent "twee blad". Dus eigenlijk staat er letterlijk "twee twee blad". Deze Orchis is goed te herkennen aan de twee grote eivormige bladeren aan de voet van de stengel. Andere Orchissen, dus ook de Kleine keverorchis (Neottia cordata), hebben deze bladeren niet.

Voor de verspreiding van Grote keverorchis in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Grande listère: Het is een combinatie van de eerste gedeelte van de Nederlandse naam en het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Großes Zweiblatt. Dit betekent "groot tweeblad".

Voor de verspreiding van Grote keverorchis in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Bifolio. Dit betekent ook "tweeblad". 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Listera maggiore. Dit betekent "grotere listera". Het is een combinatie van het eerste gedeelte van de tweede wetenschappelijke naam en het woord Maggiore. De Kleine keverorchis heet in Italië dan ook Listera minore.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Tvåblad. Dit betekent weer "tweeblad".

Voor de verspreiding van Grote keverorchis in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Stortviblad. Dit betekent "groot tweeblad".

De Deense naam is Ægbladet Fliglæbe. Dit betekent "Eivormig flap/lel-klep lip. Een beetje aparte manier om de twee grote bladeren te benoemen.

Ecologie

Bodem
Beschaduwde, maar soms ook zonnige plaatsen op matig droge tot matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, basenrijke, meestal kalkhoudende, humeuze grond (mergel, löss, zand, leem, zavel en lichte zeeklei. Zelden op veen).

Groeiplaats
Bossen (loofbossen en bronbossen), bosranden (grazige plaatsen), struwelen, hakhoutbosjes, beschaduwde bermen, langs holle wegen, lanen, langs schelpenpaadjes, grasland (weiland, hooiland, beekdalhooiland, blauwgrasland, hellinggrasland, bergweiden en soms in kalkhellinggrasland), lemige heide, langs spoorwegen (struwelen), afgravingen en zeeduinen (duinvalleien).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in Zuid-Limburg, in het oosten van het land en in de Hollandse en Zeeuwse duinen. Elders vrij zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam. Het meest in de duinen, de Voerstreek en de Leemstreek.

Wallonië
Vrij zeldzaam, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
West- en Midden-Azië en bijna heel Europa. Ook in Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Laat ze staan!

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten