Nymphoides peltata (watergentiaan)

Watergentiaan bloeit in Juli, Augustus en September. Toch is de levensduur van een individuele bloem beperkt tot slechts enkele dagen. De prachtige eigele bloemen met een mooie rafelrand ontvouwen zich boven water nadat de bloemknop is volgroeid, aan de oppervlakte komt en openbarst. Na de bloei verdwijnt de uitgebloeide bloem weer onder water, maar zijn plaats is gauw weer ingenomen door een nieuw ontluikende knop uit de bloembundels onder de waterspiegel. Zo wekt Watergentiaan de indruk een langdurige bloeier te zijn. Alhoewel de wetenschappelijke naam erg lijkt op bijv. Nymphaea alba (Witte waterlelie) is het toch echt een andere soort. De verklaring van de wetenschappelijke naam legt dit ook uit. Sterker nog de Witte waterlelie is ook onderdeel van een heel andere familie, de Nymphaeaceae. De Watergentiaan is een Nymphoides-soort. en tevens de enige soort hiervan die in het wild voorkomt in Nederland. En de Watergentiaan is onderdeel van de  Menyanthaceae familie. Op deze pagina van Waarnemingen.nl staat bij de paragraaf Biologische bijzonderheden hoe bijzonder deze plant eigenlijk is.

Watergentiaan (N. peltata) komt oorspronkelijk uit Oost-Azië en het Middellandse Zeegebied en heeft zich buiten zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied verspreid en komt nu voor in Noord-Amerika ,Ierland ,Zweden en Nieuw-Zeeland. In veel van de geïntroduceerde regio's wordt N. peltata als een schadelijk onkruid beschouwd omdat het dichte matten kan vormen die inheemse waterplantensoorten verduisteren, waardoor de biodiversiteit afneemt en ook recreatie wordt belemmerd.

In 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) al een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Nymphoides peltata (S.G. Gmel.) Kuntze of Nymphoides peltata (S.G.Gmel.) Britten & Rendle

Nymphaea komt van Nymphae (Latijn) en betekent "nimf/halfgodin van de rivieren", wat aangeeft hoe mooi deze plant is en natuurlijk waar deze voor komt.

De plant lijkt (met heel veel fantasie) lijkt op een Nymphaea alba (Witte waterlelie). De Griekse uitgang oides betekent dan ook " achtig of gelijkend.

Peltata komt van "pelta" (Latijn) en betekend "halvemaanvormig schild" wat duidt op de vorm van de kroonbladeren.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (S.G. Gmel.) Kuntze

Carl Linnaeus beschreef de soort als Menyanthes nymphoides in 1753 in de publicatie Species Plantarum. Gek genoeg word hij nooit genoemd alhoewel dit wel in de publicatie Revisio Generum Plantarum.. ..van Kuntze word vermeld.

S.G. Gmel. staat voor Samuel Gottlieb Gmelin (4 juli 1744 - 27 juli 1774). Hij was een Duitse arts, botanicus en natuuronderzoeker. Hij was lid van de Russische Academie van Wetenschappen. Op de terugreis van zijn tweede expeditie naar Perzië had hij Kizljar nog niet bereikt, toen hij op 5 februari 1774 door de Kataiken-kan Amir Hamsa gevangen werd genomen. Tijdens de onderhandelingen over losgeld voor zijn vrijlating stierf hij op 30-jarige leeftijd op 27 juli in Achmedkent, tegenwoordig in Dagestan in Rusland, in de Kaukasus aan dysenterie. Hij werd bij het 30 km ten noorden van Achmedkent gelegen dorp Kajakent begraven, waar 100 jaar na zijn dood een tot vandaag de dag behouden grafsteen werd neergezet. In 1770 beschreef hij de soort als Limnanthemum peltatum in de publicatie Novi Commentarii Academiae Scientiarum Imperalis Petropolitanae.

Kuntze staat voor Carl Ernst Otto Kuntze (23 juni 1843 – San Remo, 1907) was een Duits botanicus. Zijn standaardafkorting is Kuntze. Tijdens zijn reizen verzamelde hij 7700 specimens, die werden bewaard in Berlijn en in Kew Gardens. Zijn revolutionaire ideeën over botanische nomenclatuur brachten een schisma teweeg. Op een gegeven moment bestonden er twee versies van de Rules of Botanical Nomenclature,[1][2] de voorloper van de International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants. Dit conflict kwam tot een uitbarsting op het tweede Internationaal Botanisch Congres in 1905. In 1891 beschreef hij Nymphoides peltata in de publicatie Revisio Generum Plantarum....Eigenlijk staat er in deze publicatie Nymphoides peltatum. Geen idee waarom en wanneer deze kleine wijziging is.

Britten staat voor James Britten (3 May 1846 – 8 October 1924).Hij was een Engelse botanicus. Geboren in Chelsea, Londen , verhuisde hij in 1865 naar High Wycombe om een ​​medische carrière te beginnen wat in die tijd gebruikelijk was. Hij raakte echter steeds meer geïnteresseerd in plantkunde en begon artikelen over dit onderwerp te schrijven. Zijn eerste publicatie was waarschijnlijk die gepubliceerd in de Journal of Botany in 1863. In 1869 werd hij benoemd tot junior bij het Herbarium van de Royal Botanic Gardens, Kew . In 1871 trad hij toe tot het Department of Botany van het British Museum en bleef in deze functie tot zijn pensionering in 1909. In 1907 beschreef hij, samen met Rendle,  de soort als Nymphoides peltata in de publicatie List of British Seed-Plants and Ferns. Ook hier staat er eigenlijk Nymphoides peltatum. Geen idee waarom en wanneer deze kleine wijziging is.

Rendle staat voor Alfred Barton Rendle (19 januari 1865 - 11 januari 1938) was een Engelse botanicus. Zijn tijdgenoten waren van mening dat hij een scherp plichtsbesef had en dat bracht hij naar zijn functies in het British Museum en zijn bijdrage aan de wetenschappelijke gemeenschap. Zijn onderwijs was gericht op het leveren van fundamentele kennis aan studenten in plaats van geavanceerde studie.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Bearzeblêd
• English: Fringed Waterlily
• Français: Faux nénuphar
• Deutsch: Seekanne
• Espanõl: Falso nenúfar amarillo
• Italiano: Limnantemio
• Svenska: Sjögull
• Norsk: Sjøgull
• Dansk: Almindelig Søblad

De Engelse naam is Fringed Waterlily. Dit betekent "gewimperde waterlelie". Het gewimperde slaat op de "wimpers" op de randen van de kroonbladen. De naam Waterlelie is puur vanwege een Plant in het water. Het verwijst naar het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Want familie van de Witte waterlelie  (Nymphaea alba) is deze plant absoluut niet.

Voor de verspreiding van Watergentiaan in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Faux nénuphar. Dit betekent "valse waterlelie". Nénuphar komt van het Arabische "nînûfar" na een paar jaar is dit "Nénufar" of "Nénuphar" geworden. In het Frans heten de Gele plomp (Nuphar lutea) en Witte waterlelie (Nymphaea alba) Nénuphar.

De Duitse naam is Seekanne. Dit betekent "waterkan".

De Spaanse naam is Falso nenúfar amarillo. Dit betekent "valse gele waterlelie". dus nagenoeg gelijk aan de Franse naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Limnantemio. Dit is de Italiaanse benaming voor de andere/oudere wetenschappelijke naam Limnanthemum nymphoides.
Limnánthemum komt van het Griekse Limnê dat "stilstaand water, vijver of poel" betekent Anthĕmon dat " bloem: in vijvers of poelen groeiende bloemplant" betekent.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse en Noorse naam is nagenoeg gelijk, Sjögull/Sjøgull. Dit betekent "watergoud". Natuurlijk vanwege de goudgele kleur van de bloem die massaal in plakken "goud" in de Zweedse wateren voorkomt. Daar zijn ze dan ook niet blij met deze plant. In 1870 werd Watergentiaan als cultuurplant ingevoerd. Nu blijkt het een ware invasieve soort te zijn die hele watergangen blokkeert door de grote hoeveelheden.

Voor de verspreiding van Watergentiaan in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is Almindelig Søblad. Dit betekent "gewoon waterblad".

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen in ondiep tot vrij diep, stilstaand of zwak stromend, voedselrijk, zoet, zwak zuur tot kalkhoudend, helder water met weinig organische stof op de bodem. Zoutmijdend (vooral op klei, ook wel op venig zand en venige klei, maar niet op puur veen).

Groeiplaats
Water (plassen, kanalen, sloten, oude doorbraakkolken langs de rivieren, oude rivierarmen, spoorsloten, vijvers, afwateringskanaaltjes, duinplassen aan de binnenduinrand en veenriviertjes).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in laagveengebieden en het rivierengebied en vrij zeldzaam in het noordoosten van het land. Eelders zeldzaam. Niet op enkele waddeneilanden.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Sterk afgenomen.

Wallonië
Zeer zeldzaam of verdwenen.

Wereld
Gematigde streken in Europa en Azië, maar zeldzaam in het grootste deel van het verspreidingsgebied.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten