Odontites vernus subsp. serotina (Rode ogentroost/Late ogentroost

De soorten Ogentroost zijn onderdeel van de Bremraapfamilie (Orobanchaceae) en zijn een van de weinige planten in Nederland die parasiteert op diverse specifieke soorten andere planten. Hij dood deze niet maar maakt gebruik van de voedingsstoffen waar de Ogentroost dan weer van leeft Met hun wortels onttrekken ze water en opgeloste stoffen aan de wortels van andere planten, maar de planten zijn zelf ook in staat tot fotosynthese. Alleen de planten soorten Ratelaar en Bremraap doen dit ook. Al deze planten zijn een halfparasiet. Voor de fanatiekelingen is er nog deze  tabel van het forum van waarnemigen.nl word het verschil uitgelegd tussen Late- en zeldzame en zeer zeldzame Vroege-, en Akkerogentroost uitgelegd. Rode/Late ogentroost bloeit vanaf Juli tot en met Oktober.

Er komen minstens 6 Ogentroost (Odontitus) soorten in het wild voor in Nederland:

• Akkerogentroost (Odontites vernus subsp. vernus)
• Beklierde ogentroost (Euphrasia officinalis) - zeer zeldzaam (1 waarneming)
• Bosogentroost (Euphrasia nemorosa) - zeldzaam
• Rode ogentroost/Late ogentroost (Odontites vernus subsp. serotinus) - algemeen
• Slanke ogentroost (Euphrasia micrantha) - zeer zeldzaam
• Stijve ogentroost (Euphrasia stricta) - algemeen
• Vierrijige ogentroost (Euphrasia tetraquetra) - vrij zeldzaam

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De Kleverige ogentroost - (Parentucellia viscosa) heeft wel de Nederlandse naam "ogentroost" maar behoren tot een ander geslacht en een andere familie.

De officiële wetenschappelijke naam is Odontites vernus subsp. serotinus (Moench.) Corbiere of Odontites vernus subsp. serotinus Moench of Odontites vernus subsp. serotinus  (Syme) Corb. of Odontites vernus subsp. serotinus Corb. Over de laatste naam is in elk geval wel consensus bij de twee sites www.ipni en worldfloraonline die autoriteit hebben op dit gebied. De rest van de namen is per land en div. sites verschillend.

Er zijn twee verklaringen voor Odontitus

1. Odontitus komt van Odontes (Grieks) en betekent  tanden omdat de plant zou helpen tegen tandpijn (vandaar de Duitse naam Zahntroste).
2. Bepaalde plantenonderdelen lijken op een rij tanden. Persoonlijk vind ik deze verklaring minder duidelijk.

De naam vernus is afgeleid van Verna

Er zijn twee verklaringen voor Verna:

1. Verna komt van Ver (Latijn) en betekent "lente" wat duidt op de vroege bloei.
2. Verna (Latijn) en betekend "inheems". De plant komt hier oorspronkelijk vandaan

Vernus komt van de naam voor Akkerogentroost (Odontites vernus subsp. vernus. Deze plant bloeit al in Mei en Juni. De Rode ogentroost is dus een ondersoort van de Akkerogentroost.

Subsp. is een afkorting van subspecies. Dit is Latijn en betekent letterlijk "onder de soort". Hiermee wordt bedoeld dat het geen losstaande soort is maar een iets afwijkende plant dan zijn/haar originele soort.

Serotina (Latijn) betekent laat bloeiend. Deze plant is nog in September/Oktober te zien. Een oude/volksnaam voor deze plant is dan ook Late ogentroost.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (Moench.) en Corb.

Moench staat voor Conrad Moench (15 augustus 1744 - 6 januari 1805) was een Duitse apotheker , chemicus en hoogleraar botanie aan de Universiteit van Marburg van 1786 tot aan zijn dood. In zijn vroege jaren volgde Moench nog steeds het toen nieuwe Linnaean-systeem, zoals in zijn werk uit 1777 Enumeratio plantarum indigenarum Hassiae . Maar later, bijvoorbeeld in zijn laatste grote werk Methodus uit 1794, sloot hij zich aan bij Gleditsch , die een systeem ontwikkelde op basis van de classificatie van de meeldraden. De titel van het boek van Moench zegt uitdrukkelijk "a staminum situ descriptionndi" (vertaald: volgens de positie van de meeldraden). Moench was dus een van de tegenstanders van Linnaeus' seksuele systeem voor planten. In 1794 beschreef hij de soort als Odontites vulgaris in de publicatie Methodus Plantas Horti Botanici et Agri Marburgensis.

Corb. staat voor François Marie Louis Corbière (10 mei 1850 - 3 januari 1941). Hij was een Franse botanicus en mycoloog . In 1894 herschreef hij de soort als Odontites vernus subsp. serotinus in de publicatie Nouvelle Flore de Normandie.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Read eachkrûd
• English: Red Bartsia
• Français: Odontite rouge
• Deutsch: Roter Zahntrost
• Espanõl: ?
• Italiano: Odontite primaverile
• Svenska: Strandrödtoppa
• Norsk: Strandraudtopp
• Dansk: Strand-Rødtop

De Engelse naam is Red Bartsia. Dit betekent rode Barsia. De naam Bartsia is door Carl Linnaeus vernoemd naar Johann Bartsch (1709-1738), een botanicus en arts (zie dit Wikipedia artikel uit Königsberg. Het geslacht telt 49 soorten maar slechts drie soorten van dit geslacht zijn in Europa te vinden waarvan twee in Engeland. Red Bartsia/rode ogentroost (Odontites vernus) en Yellow Bartsia/kleverige ogentroost (Parentucellia viscosa).

Voor de verspreiding van Rode ogentroost/Late ogentroost in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Odontite rouge. is een combinatie van het eerste deel van de wetenschappelijke naam en het woord Rouge wat "rood" betekent.

De Duitse naam is Roter Zahntrost. Dit betekent "rode tandtroost". De naam Zahntrost is een verwijzing naar de mogelijke verklaring van de wetenschappelijke naam.

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Perlina rossa. Dit betekent "rode kraal". Waarom is mij onbekend.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse Noorse en Deense zijn nagenoeg gelijk, Strandrödtoppa/Strandraudtopp/Strand-Rødtop. Dit betekent letterlijk "strand rode top". Het is een echte kustplant die graag in brak water groeit of zelfs in zeewater. De rode top heeft natuurlijk te maken met positie van  de rode bloemen van deze plant.

Voor de verspreiding van Rode ogentroost/Late ogentroost in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open, grazige plaatsen op matig voedselrijke, vochtige tot natte, al of niet zilte, verstoorde grond (zand, leem, zavel, klei en mergel, zelden op veen). Vroege ogentroost: Zonnige, open, grazige plaatsen op natte, brakke grond. Rode ogentroost is een halfparasiet, die woekert op de wortels van grassen en cypergrassen. De wortels van de plant onttrekken water en zouten aan de wortels van andere planten, maar de plant is zelf in staat tot fotosynthese.

Groeiplaats
Zeeduinen (duinvalleien), grasland (zilt grasland, weiland en hooiland, met name iets brak polderboezemgrasland), aan de bovenrand van kwelders (schorren), waterkanten (langs weilandsloten en verse greppels), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), opgespoten grond, braakliggende grond, zandige ruggen in uiterwaarden, bermen, langs fietspaden, afgravingen (leem- en kalkgroeven en op klei in grindgaten), mijnsteenbergen, stortplaatsen afgedekt met een dunne leemlaag, omgewerkte grond en akkers (akkerranden en graanakkers).

Verspreiding

Nederland
Rode ogentroost: Plaatselijk vrij algemeen langs de kust in het Waddengebied, in de duinen en in Zeeland, vrij zeldzaam in het rivierengebied en in Zuid-Limburg, zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied en in laagveengebieden. Elders zeer zeldzaam. Zeer zeldzaam, o.a. op de Waddeneilanden en in Limburg.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar zeer zeldzaam in de Kempen. Vroege ogentroost: Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Vrij algemeen, maar zeldzaam tot zeer zeldzaam in de Ardennen. Vroege ogentroost: Niet in Wallonië.

Wereld
Gematigde streken in Europa en Azië. Ingeburgerd in oostelijk Noord-Amerika. Vroege ogentroost: Langs de kusten van de Oostzee en de Noordzee, zuidelijk tot in Nederland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten