Oenothera biennis (Middelste teunisbloem)

De Teunisbloem is in de zeventiende eeuw ingevoerd uit noord-Amerika met de naam Evening Primrose. Dit geeft meteen de aller bijzonderste eigenschap aan van deze plant, de bloemen gaan pas om 18 aan 19 uur s'avonds open. Speciaal voor nachtvlinders, want bijen, dagvlinders en andere insecten vliegen dan natuurlijk niet meer. Alhoewel de middelste Tennisbloem ook voor een voor deel overdag bloeit. Deze determineersleutel die staat op het forum van waarnemingen.nl is erg handig om al die verschillende Teunisbloemen uit elkaar te houden. De middelste teunisbloem bloeit in Juni tot en met September. Namelijk in Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland 6 soorten Teunisbloemen (Oenothera) in het wild voor in Nederland:

• Gestreepte teunisbloem (Oenothera × fallax) - algemeen/bastaard van div. soorten
• Middelste teunisbloem (Oenothera biennis) - algemeen
• Grote teunisbloem (Oenothera glazioviana) - algemeen
• Duinteunisbloem (Oenothera oakesiana) - zeldzaam
• Waterteunisbloem (Ludwigia grandiflora) - zeldzaam/invasief
• Zandteunisbloem (Oenothera deflexa) - vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Oenothera biennis L.

Er zijn twee verklaringen voor Oenothera:

1. Oenothera komt van Oinos (Grieks) en betekent "wijn", en van Ther (Grieks) en betekent "wild dier". Dit omdat de plant, met wijn begoten, de mensen vrolijk maken en de dieren mak.
2. Een andere verklaring is dat wilde dieren de plant opzoeken vanwege de wijngeur.

Biennis komt van Bimus (Latijn) en betekend "tweejarig". Want bij deze plant ontwikkelt zich het eerste jaar een bladrozet maar het tweede jaar bloeit hij pas.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Oenothera biennis  in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Nachtlampke
• English: Common Eveningprimrose
• Français: Onagre bisannuelle
• Deutsch: Gemeine Nachtkerze
• Espanõl: Onagra común
• Italiano: Enagra comune
• Svenska: Nattljus
• Norsk: Nattlys
• Dansk: Toårigt Natlys

De Engelse naam is Common Evening primrose. Dit betekent "gewone avond primrose". Dit behoeft natuurlijk enige verklaring. De naam Primrose is al vergeven aan de Primula familie. De naam komt van het Latijnse "prima rosa", wat zoiets betekent als de eerste roos die bloeit (in de lente). Planten uit de Primulafamilie (die trouwens absoluut geen familie zijn van de Rozenfamilie) bloeien erg vroeg in het jaar. De Tuinisbloem lijkt enig sinds op een Primula (waar hij ook absoluut geen familie van is). Het woord Avond slaat op het feit dat de Teunisbloem pas s'avonds gaat bloeien. De knoppen ontvouwen zich in enkele minuten tot bloemen, je ziet ze letterlijk open gaan. De volgende ochtend is de bloem uitgebloeid. Een nieuwe bloem (die nog in knop zit) gaat dan pas weer s'avonds bloeien.

Voor de verspreiding van de Middelste teunisbloem in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Onagre bisannuelle. Onagre wil zeggen dat deze plant onderdeel uit maakt van de Teunisbloemfamilie (Onagraceae). Bisannuelle betekent "tweejarig". Deze plant vormt het ene jaar een rozet en het volgende jaar groeit de rozet uit tot plant.

De Duitse naam is Gemeine Nachtkerze. Dit betekent "algemene nachtkaars". Het is in Duitsland ook een van de meest voorkomende Teunisbloemen. Er komen nog twee andere voor in het wild, de Kleine/kleinste teunisbloem (Oenothera parviflora,  De grote teunisbloem (Oenothera glazioviana/Oenothera erythrosepala). Het woord Nachtkaars is perfect gekozen. Deze s'avonds bloeiende heldergele bloemen lijken wel licht te geven bij maanlicht!

De Spaanse en Italiaanse naam is nagenoeg gelijk, Onagra común/Enagra comune. Enagra  is de Franse benaming voor een Teunisbloem. Het wil zeggen dat deze plant onderdeel uit maakt van de Teunisbloemfamilie (Onagraceae). Commune betekent "gewoon/alledaags". Deze Teunisbloem komt ook in Italië vaak voor.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Äkta nattljus. Dit betekent ook "Echte nachtkaars". Dit is puur ter onderscheid. De Oenothera glazioviana; synoniem: Oenothera erythrosepala heet in Zweden "Jättenattljus". Dit betekent Reuzen nachtkaars. De Kleine teunisbloem (Oenothera parviflora) komt in Zweden niet voor.

Voor de verspreiding van Oenothera biennis in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam zijn nagenoeg gelijk, Nattlys/Toårigt Natlys. Dit betekent ook weer "nachtkaars/tweejarige nachtkaars".

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge, voedselarme tot matig voedselrijke, kalkhoudende, vaak omgewerkte (verstoorde) grond (zand en stenige plaatsen, soms op zavel of mergel).

Groeiplaats
Omgewerkte grond, bermen, zeeduinen (o.a. in laag duindoornstruwelen), dijken, ruigten (kalkrijke ruigten), afgravingen (zand- en steengroeven), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), haventerreinen, industrieterreinen, bouwterreinen, bij steenfabrieken, braakliggende grond, opgespoten grond en stortplaatsen.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk algemeen op de hoge zandgronden, in het rivierengebied van Midden- en Zuid-Nederland, in de duinen en in stedelijke omgeving. Elders zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen. Het meest langs de kust, in Midden-Limburg en in de nabijheid van steden. Al sinds de 18e eeuw ingeburgerd.

Wallonië
Vrij zeldzaam.

Wereld
De voorouders van de Middelste teunisbloem werden begin 17de eeuw ingevoerd vanuit Noord-Amerika. In Europa heeft de plant zich tot een andere soort ontwikkeld.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten