Parnassia palustris (Parnassia)

Helaas staat deze zeer bekende en zeer mooie plant op de Rode lijst als kwetsbaar. Sinds 1950 is de Parnassia met 50 % tot 75 % achteruit gegaan. Hij staat ook te boek als een vrij zeldzame soort. In het verleden is de Parnassia zelfs vernoemd in een gedicht genaamd: Duinpan I van Richter Roegholt in de bundel Van Niets Dan Lucht Te Leven. Een Bloemlezing Gedichten Over De Natuur En Het Milieu. Typ Parnassia in bij Google en je ziet dat menig instelling, gebouw of vereniging e.d. vernoemd is naar deze plant. Helaas mocht dit niet baten het hier bovenstaande te hebben gelezen. Parnassia is de enige Parnassia soort die in het wild in Nederland voor komt. Parnassia bloeit pas in Juli tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Parnassia palustris L.

De naam is afgeleid van de berg Parnassus in Griekenland, die aan de god Apollo was gewijd. Waarom is niet duidelijk want Parnassia groeit juist niet in bergachtig gebied. (misschien heeft het te maken met de kleur van de bloem die lijkt op de eeuwige sneeuw die op de berg Parnassus ligt). De als gras beschreven plant is niet "onze" Parnassia maar waarschijnlijk de Gramen Parnassi beschreven in 1570, een grassoort.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Parnassia palustris in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Parnassia
• English: Grass of Parnassus
• Français: Parnassie des marais
• Deutsch: Sumpf-Herzblatt
• Espanõl: Hepática Blanca
• Italiano: Parnassia delle paludi
• Svenska: Slåtterblomma
• Norsk: Jåblom
• Dansk: Leverurt

De Engelse naam is Grass of Parnassus. Dit betekent natuurlijk "gras van parnassus". Deze naam is al heel oud. Al in 1554/1557 kwamen de volgende namen voor: in het Grieks Agrostis Parnasia. In het Latijn Gramen Parnasium en in het Nederlands Gras van Parnasus. Kennelijk zagen schapenhoeders e.d. deze plant aan voor gras. Ook het vee maakte geen onderscheid. Soms groeien er tussen de schoppenvormige stengelbladeren een paar smalle sprieten die het "gras" uiterlijk nog geloofwaardiger maakte. Parnassia is absoluut geen familie van de Grassen. De verklaring van de naam Parnassus is zowel te vinden bij de wetenschappelijke als Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Parnassia in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Parnassie des marais. Dit betekent "parnassia van de moerassen".Het is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam. Dit verwijst naar de vochtige omgeving waar deze plant groeit.

De Duitse naam is Sumpf-Herzblatt. Dit betekent "moeras-hartblad". Parnassia heeft een hartvormig stengelomvattend blad.

De Spaanse naam is Hepática Blanca. Dit betekent "lever wit". Het woord Lever wordt bij de Deense naam uitgelegd. De plant heeft legendarische helder witte bloemen.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Parnassia. Dus ook weer gelijk aan de wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is slåtterblomma. Dit betekent "maaien bloem". Deze naam is ontstaan uit het feit dat als de boeren deze plant zagen bloeien het tijd werd om te maaien.

Voor de verspreiding van Parnassia in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Jåblom. Over deze naam kon ik nog niets vinden dus is hij voor mij nog onbekend.

De Deense naam is Leverurt. De Deense naam is Leverurt. Dit betekent "leverkruid". De Parnassia werd reeds door Tabernaemontanus (1525 - augustus 1590), dit was een arts en een vroege botanicus en herbalist , de "vader van de "Duitse plantkunde" als geneesmiddel voor mensen geprezen bij leverziekten en verstoptheid van de lever.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open tot grazige, vochtige tot natte, soms wat drogere, voedselarme, zwak zure tot meestal kalkrijke, onbemeste grond (zand, leem, zavel, mergel, laagveen en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Zeeduinen (duinvalleien, gemaaid duingrasland en langs strandvlakte), zandplaten in afgesloten zeearmen, grasland (blauwgrasland, hooiland en soms in vrij droog kalkgrasland), heide (venige of lemige plekken), moerassen (kalkmoerassen, trilvenen, kleine verlandende veenplassen en bronvenen), puinhellingen en kwelgebieden langs beken.

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in de duinstreek. Het meest nog op de Waddeneilanden en in de Lauwersmeerpolder. Zeldzaam in Zeeland en in laagveengebieden en zeer zeldzaam in het oosten en midden van het land, in Zuid-Limburg, Flevoland en de Rijnmond.

Vlaanderen
Zeldzaam in de duinen. Elders zeer zeldzaam.

Wallonië
Zeldzaam in Lotharingen.

Wereld
Koude en gematigde streken op het noordelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten