Algemeen
Wat niet iedereen weet Moeraskartelblad is een halfparasiet die in het wortelstelsel van andere planten doordringt en mineralen aftapt, maar met bladgroen. De planten kunnen zelf via de fotosynthese voor hun organische suikerverbindingen zorgen en hebben er nagenoeg geen last van. Het is een plant van drassige, matig voedselarme grond in trilveenmoerassen, hooilanden en duinvalleien, dus een echte Hollandse plant. Samen met Heidekartelblad (Pedicularis sylvatica) zijn dit de enige twee Kartelbladsoorten (Pedicularis) die in Nederland in het wild voor komen. Beide zijn vrij zeldzaam omdat ze hoge eisen stellen aan de bodemgesteldheid. Moeraskartelblad bloeit in Mei, Juni en Juli.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Pedicularis palustris L.
Pedicularis komt van Pediculis (Latijn) en betekent "luis". Vroeger werd van de plant een aftreksel gemaakt waarmee het vee werd behandeld zodat de luizen verdwenen.
Palustris (Latijn) en betekent "moerasbewonend". Dit wijst op de groeiplaats van de plant, een vochtige plaats.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Pedicularis palustris in de publicatie Species Plantarum.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Reade rinkelbel
- English: Marsh Lousewort
- Français: Pédiculaire des marais
- Deutsch: Sumpf-Läusekraut
- Espanõl:
- Italiano: Pedicolare palustre
- Svenska: Kärrspira
- Norsk: Vanleg myrklegg
- Dansk: Eng-Troldurt
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam Marsh Lousewort. Dit betekent "moeras luizenwort/kruid". Moeras geeft aan dat deze plant van een vochtige bodem houd. Louse komt van Lus na mial (Gaelic), Het zou komen van het verhaal dat als schapen er van eten ze geinfecteerd zouden raken met luizen. Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.
Voor de verspreiding van de Pedicularis palustris in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Pédiculaire des marais. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Sumpf-Läusekraut. Dit betekent ook "moeras luizenkruid".
De Spaanse is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.
De Italiaanse naam is Pedicolare palustre. Dit is de Italiaans benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Kärrspira. Dit betekent letterlijk "moeras spits". Het woord Spira is in Zweden een benaming voor alle Pedicularissoorten (onderdeel van de bremraapfamilie (Orobanchaceae, Moeraskartelblad is een halfparasiet). Het geeft een beetje het zelfde gevoel als de Kale jonker (Cirsium palustre) in Nederland. De naam Spira werd door Olof Rudbeck de Jongere (hij was de tweede zoon van de koning en Rudbeck was docent van botanicus Carl Linnaeus) gegeven aan de plant als eerbetoon aan koning Karel XII van Zweden na zijn overwinning bij de Slag bij Narva en de oversteek van de Westelijke Dvina.
Voor de verspreiding van Pedicularis palustris in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is Vanleg myrklegg. Dit betekent "moeras daas/luis in de pels".
De Deense naam is Eng-Troldurt. Dit betekent "weide-troldurt". De naam Trold verwijst waarschijnlijk naar het feit dat, indien aanwezig in grote hoeveelheden in het hooi, deze dit hooi bitter en giftig maakt, dat wil zeggen een "troll" gruweldaad. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, vrij open plaatsen op natte, matig voedselarme, zwak zure grond (venige of humeuze grond: zand, beekklei, komklei en veen). Moeraskartelblad is een halfparasiet, die woekert op de wortels van grassen en cypergrassen.
Groeiplaats
Heide, moerassen (venen en trilveenmoeras), waterkanten, grasland (hooiland) en zeeduinen (duinvalleien).
Verspreiding
Nederland
Vrij zeldzaam in laagveengebieden, zeldzaam op de Waddeneilanden en in Noord-Brabant en zeer zeldzaam in het noordoosten, oosten en midden van het land. Vroeger ook in de Hollandse duinen en in Zuid-Limburg.
Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Sterk afgenomen.
Wallonië
Zeer zeldzaam.
Wereld
Koude en gematigde streken in Europa en Azië. Ook in Oost-Canada (New-Foundland).
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Pedicularis palustris
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
