Persicaria bistorta (Adderwortel)

Zoals de verspreidingskaart al laat zien komt deze plant helemaal niet zo vaak voor. Hij stelt dan ook hoge eisen aan de grondsoort. De eerste kennismaking met Adderwortel is dan ook vaak in de heemtuin als Stinzenplant of een cultuurvariant (verwilderd uit de tuin). Vroeger (15e eeuw) stond de plant bekend als een belangrijke groente met veel vitamine C. Hij werd o.a. toegepast tegen scheurbeuk. Ook andere medicinale en culinaire toepassingen waren/zijn van toepassing.

Oorspronkelijk werd het geslacht Polygonum veel ruimer opgevat dan tegenwoordig. Dit geslacht is opgesplitst in Duizendknoop (Persicaria), Kielduizendknoop (Fallopia) en Varkensgras (Polygonum). Om een beter inzicht te krijgen in deze familie staat op het YouTube-kanaal van Floron een uitgebreide video. Het eerste gedeelte gaat over het Zuring-geslacht (Rumex) maar vanaf 42:36 word het Duizendknoop-geslacht behandeld.

Er komen minstens 8 soorten Duizendknoop (Persicaria) in het wild voor in Nederland:

• Adderwortel (Persicaria bistorta) - Algemeen
• Beklierde duizendknoop (Persicaria lapathifolia) - Algemeen
• Kogelduizendknoop (Persicaria capitata) - Zeldzaam/Ingeburgerd sinds 2000
• Kleine duizendknoop (Persicaria minor) - Algemeen
• Perzikkruid (Persicaria maculosa) - Algemeen 
• Veenwortel (Persicaria amphibia) - Algemeen
• Waterpeper (Persicaria hydropiper) - Algemeen
• Zachte duizendknoop (Persicaria mitis) - Algemeen

Adderwortel bloeit in mei, Juni/Juli maar komt in Augustus/september ook nog voor.

De officiële wetenschappelijke naam is Persicaria bistorta (L.) Samp.

Persicaria komt van Persica. De bladeren van deze plant lijken op die van de perzikboom (Prunus persica).

Bis is Latijn en betekent "twee keer".

Torta is Latijn en betekent "gedraaid". Dit verwijst naar de wortel van de plant die 'twee' keer gedraaid is. Die '' staan er omdat de wortel niet letterlijk twee keer gedraaid is maar verwrongen.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanist die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) en Samp. L. staat voor Carl Linnaeus. Hij beschreef de plant in 1753 in zijn publicatie Species Plantarum als Polygonum bistorta

Samp. staat voor Gonçalo António da Silva Ferreira Sampaio ofwel Gonçalo Sampaio. Dit was een Portugese botanicus (29 maart 1865 - 28 juli 1937). Hij beschreef Persicaria bistorta in 1913 in zijn publicatie Lista das Especies Representadas no Herbario Portugues.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Njirrewoartel
• English: Common Bistort, Snakeweed
• Français: Renouée bistorte, Langue de Bœuf
• Deutsch: Schlangen-Knöterich
• Espanõl: Bistorta Hembra
• Italiano: Poligono bistorta
• Svenska: Stor ormrot
• Norsk: Ormrot
• Dansk: Knudet pileurt

Er zijn twee Engelse namen:

1. Commen bistort: Dit betekent "gewone bistorta". Zie ook het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.
2. Snakeweed: Als je deze naam vertaalt krijg je zoiets als Slangen kruid. Niet te verwarren met Slangenkruid (Echium vulgare). De naam van deze plant lijkt er wel op maar is absoluut geen familie. Je moet het ongeveer vertalen als Adderkruid.

Ik heb de meest gangbare namen voor deze plant genomen. Maar juist Adderwortel kent heel veel volksnamen bijv. Twice Writhen, Adderwort, Dragonwort, Easter giant, Easter ledger, Gentle dock, Passion Dock, Pink Pokers, Pudding grass, Red Legs etc

Voor de verspreiding van Persicaria bistorta/Polygonum bistorta in Engeland zie deze kaart

Er zijn twee Franse namen:

1. Renouée bistorte. Dit betekent "hergeknoopte bistorta". Renouée betekent "opnieuw geknoopt". Dit slaat op het feit dat deze plant onderdeel uitmaakt van de Duizendknoopfamilie (Polygonaceae).  De stengels van deze plantenfamilie hebben knoestige/verdikte delen. Waaruit dan weer nieuwe stengelbladeren groeien.Bistorta wordt bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam uitgelegd.
2. Langue de Bœuf. Dit betekent "ossentong". Niet te verwarren met Gewone ossentong (Anchusa officinalis) waar deze plant absoluut geen familie van is.

De Duitse  namen is Schlangen-Knöterich. Letterlijk vertaald betekent dit "slangen duizendknoopfamilie", dus eigenlijk net als bij de tweede Engelse naam is snel de fout te gemaakt dit te vertalen als Slangenkruid.

Voor de verspreiding van Persicaria bistorta/Polygonum bistorta in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Bistorta. Dit is de Spaanse benaming voor het tweede gedeelte van beide wetenschappelijke naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er zijn twee Italiaanse namen. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde namen kunnen ook nog varianten hebben.

1. Bistorta medicinale. Dit is de Italiaanse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam en het woord Medicinale dat de genezende eigenschappen van de plant benadrukt.
2. Poligono medicinale. Dit is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de tweede wetenschappelijke naam en het woord Medicinale dat de genezende eigenschappen van de plant benadrukt.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse en Noorse naam zijn nagenoeg gelijk, Stor ormrot/Ormrot. Stor betekent "groot", Orm betekent "slang" en Rot "wortel". Grote slangenwortel dus.

Voor de Persicaria bistorta/Polygonum bistorta van deze plant in Zweden zie deze kaart

De Deense naam is Knudet pileurt. Dit betekent "geknoopt pijlkruid".Pilört/pileurt. Dat Pijl (het Deense Pil) moet je niet al te letterlijk nemen. Met pijl wordt hier waarschijnlijk het smalle stengelblad bedoeld. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". De Deense naam voor Pijlkruid (Sagittaria sagittifolia) is Pilblad. Hier staat Pil wel voor een echt pijlvormig blad. De laatst genoemde plant is trouwens absoluut geen familie van Perzikkruid.

Adderwortel staat op zonnige tot licht beschaduwde, vochtige tot drassige, matig zure, voedsel- en humusrijke, kalkarme zand-, leem- of lichte klei en verdraagt geen bekalking, ontwatering en beweiding. De overblijvende plant, die zich vooral vegetatief vermeerdert, groeit in natte graslanden, langs sloten en in lichtrijke bossen, wordt ook gekweekt als tuin- en stinzenplant en verwildert vaak. Het areaal omvat Europa, Noord- en Oost-Azië en Alaska en elders is de plant soms ingeburgerd. In Nederland is de kwel indicerende soort vrij zeldzaam in Noord-Brabant en in het zuidoosten, zeldzaam in Gelderland, Overijssel en in het noordoosten en is elders zeer zeldzaam. Adderwortel met haar slangvormige wortelstok en alleenstaande bloeistengel met dichte, roze bloeiwijze en haar karakteristiek gevormde bladeren is met geen enkele inheemse Persicaria-soort te verwarren. De bladeren kunnen als spinazie of in soepen gegeten worden en werden ook gebruikt in leerlooierrijen. Vroeger werd ze medisch aangewend tegen scheurbuik en als wond- en bloedstelpend middel gebezigd.

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten