Algemeen
Zandweegbree is van de 7 in Nederland voorkomende Weegbree-soorten de meest zeldzame. Ondanks de naam kan de plant overal in Nederland worden waargenomen. Dat zie je ook aan de rode stippen op het verspreidingskaartje. Ondanks de naam Zandweegbree is er niet echt één concentratie , in de duinen, Zuid-Limburg, Veluwen of iets dergelijks. De plant is volgens mij makkelijk te herkennen omdat geen enkele andere Weegbree-soort er op lijkt. Alle delen zijn smaller/kleiner behalve de gehele plant. Zandweegbree bloeit in Juni tot en met de herfst.
In 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) al een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.
Er komen in Nederland minstens 7 Weegbree (Plantago) soorten in het wild voor in Nederland:
- Getande weegbree (Plantago major subsp. intermedia) - algemeen
- Grote weegbree (Plantago major subsp. major) - algemeen
- Hertshoornweegbree (Plantago coronopus) - algemeen
- Ruige weegbree (Plantago media) - vrij zeldzaam
- Smalle weegbree (Plantago lanceolata) - algemeen
- Zandweegbree (Plantago arenaria) - zeldzaam
- Zeeweegbree (Plantago maritima) - vrij zeldzaam
Verklaring Wetenschappelijke naam
Hoe komt een wetenschappelijke naam tot stand?
Een wetenschappelijke naam word niet zomaar gegeven. Iedereen (wetenschappers, floristen, liefhebbers etc.) moet tenslotte weten dat het over dezelfde plant gaat. Botanische nomenclatuur is de formele naamgeving van planten. Deze wordt geregeld door de International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (ICN of ICNafp), een wetboek dat de wetenschappelijke namen van algen, schimmels en planten regelt.
Deze heet zo sinds het Internationaal Botanisch Congres in Melbourne in 2011, dat tot de naamswijziging besloot. Tot die tijd heette dit wetboek de International Code of Botanical Nomenclature (ICBN). In 1905 heeft het Internationaal Botanisch Congres van Wenen besloten om de publicatie van de eerste druk van Species plantarum te kiezen als het beginpunt van de moderne nomenclatuur voor planten. Dat betekent dat alle namen van vóór dit werk van Linnaeus niet meetellen, ook als die namen de vorm van een tweedelige naam hebben. Overige informatie staat op deze Wiki-pagina.
De officiële wetenschappelijke naam is Plantago arenaria Waldst. & Kit.
Plantago komt van Planta pedis (Latijn) en betekent "voetzool" duidend op de gelijkenis van de bladeren met een voetzool. Persoonlijk zie ik dit niet, dus het verhaal hierna heeft meer met de naamgeving te maken. Weegbree werd vanuit Europa door de hele wereld verspreid. De Indianen noemde het "De voetstap van de blanke", omdat het overal werd gevonden waar de Europeanen geweest waren.
Arenaria is Latijn en betekent "behorend tot het zand" verwijzend naar de groei voorkeur van de plant. Alhoewel dit aan het verspreidingskaartje niet te zien. Zandweegbree heeft in Nederland geen specifieke voorkeurs plaats.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Waldst. & Kit.
Waldst. Dit staat voor Franz de Paula Adam Norbert Wenzel Ludwig Valentin von Waldstein-Wartenberg (14 februari 1759 - 24 mei 1823) was oorspronkelijk een Oostenrijkse militaire officier, daarna keizerlijke en koninklijke kamerheer, botanicus , ontdekkingsreiziger en natuurwetenschapper. Als soldaat nam hij deel aan de oorlog tegen de Turken en in Rusland. Vanaf 1789 wijdde hij zich aan de botanie en reisde hij met Paul Kitaibel (1757-1817), hem kennen we van de naamgeving van het Melkviooltje (Viola stagnina/persicifolia), door Hongarije. Zijn herbarium wordt bewaard in Praag. Samen Kitaibel schreef hij een werk over de botanie van Hongarije: Descriptiones et icones plantarum rariorum Hungariae (M. A. Schmidt, Wenen, drie delen, 1802–1812). De Descriptiones et Icones zijn buitengewoon zeldzaam; ze behoren tot de zeldzaamheden in de botanische literatuur; dit geldt met name voor het laatste deel, dat verscheen tijdens de chaos van de Napoleontische oorlogen.In 1814 werd hij lid van de Beierse academie van wetenschappen. Het plantengeslacht Waldsteinia Willd. uit de rozenfamilie (Rosaceae) is o.a naar hem vernoemd. In 1802 beschreef samen met Kitaibel Plantago arenaria in deze publicatie.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring
Namen in andere talen
- Frysk: Sânweversblêd
- English: Branched plantain
- Français: Plantain des sables
- Espanõl: Plantatge arenari
- Italiano: Piantaggine delle arene
- Svenska: Sandkämpar
- Norsk: Greinkjempe
- Dansk: Grenet Vejbred
Verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Branched plantain. Dit betekent "vertakte weegbree". Zandweegbree is de enige soort met een bebladerde vertakte stengel. Het woord Plantain is de Engelse benaming voor weegbree. Het komt van de geslachtsnaam Plantago en is afgeleid van het Latijnse Planta Pedis dat "voetzool" betekent. Dit omdat men het plat tegen de bodem liggende blad met een voetzool vergeleek. Dit sloeg vooral op de Grote weegbree (Major betekent groot/breed) die met zijn brede bladeren algemeen langs wegen voorkomt. Deze soort werd de naamgever voor het gehele geslacht Weegbree, ook voor soorten met smallere bladeren zoals bijv. Smalle weegbree (Plantago lanceolata).
Voor de verspreiding van Zandweegbree in Engeland zie deze kaart.
De Franse en Duitse naam zijn in vertaling gelijk, Plantain des sables/Sand-Wegerich. Dit betekent beide "zandweegbree" gelijk aan de volledige Nederlandse naam.De Duitse naam is
Voor de verspreiding van Zandweegbree in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse en Italiaanse naam is nagenoeg gelijk, Plantatge arenari/Piantaggine delle arene. Dit is de Spaanse/Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse en Noorse naam is nagenoeg gelijk, Sandkämpar/Greinkjempe. Alle Weegbreesoorten in Zweden en Noorwegen heten Kämper/Kjempe. Dit betekent "strijder". Hiermee worden de meeldraden bedoeld en/of een ander kenmerk van de plant. In dit geval bij de Zweedse naam Sandkämper dat "zandstrijder" betekent en in het geval van de Noorse naam Greinkjempe dat "takstrijder" betekent, een verwijzing naar de vertakte stengel.
Voor de verspreiding van Zandweegbree in Zweden zie deze kaart.
De Deense naam is Grenet Vejbred. Dit betekent even eens "vertakte weegbree". Vejbred is de Deense benaming voor een Weegbree-soort.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op natte, maar ook wel op droge, matig voedselrijke grond (zand en stenige plaatsen).
Groeiplaats
Waterkanten (rivierstrandjes), zeeduinen, omgewerkte grond, ruigten (voedselrijke ruigten), opgespoten grond, haventerreinen, zandafzettingen aan de dijkvoet bij de ingang van grindgaten, bermen en langs spoorwegen (spoorwegterreinen).
Verspreiding
Nederland
Zeer zeldzaam. Het meest langs de Maas in Limburg. Ingeburgerd tussen 1900 en 1924.
Vlaanderen
Zeldzaam ingeburgerd. Het meest in de omgeving van Antwerpen.
Wallonië
Zeldzaam ingeburgerd in het dal van de Vesder. De soort werd hier oorspronkelijk aangevoerd naar wolwasserijen langs de Vesder en van daaruit verwilderde ze ook langs de Maas.
Wereld
In Zuidwest-Azië en Zuid-Europa. Ingeburgerd in grote delen van Oost- en Midden-Europa.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Zandweegbree
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
