Plantago lanceolata (Smalle weegbree)

Een Smalle weegbree heeft twee erg opvallende kenmerken. De bladnerven van  de Smalle (en ook die van o.a. de Grote weegbree (Plantago major) en elke andere Weegbree) lopen evenwijdig naast elkaar en niet naar de bladrand toe en als de plant bloeit is dat eerst onder aan de aar en dan steeds iets meer naar boven. Ook staan de beide planten bekend (naast Hondsdraf (Glechoma hederacea) als middel tegen jeuk bij aanraking van brandnetels en insectenbeten. Smalle weegbree bloeit vanaf Mei tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland minstens 7 Weegbree (Plantago) soorten in het wild voor in Nederland:

• Getande weegbree (Plantago major subsp. intermedia) - algemeen
• Grote weegbree (Plantago major subsp. major) - algemeen
• Hertshoornweegbree (Plantago coronopus) - algemeen
• Ruige weegbree (Plantago media) - vrij zeldzaam
• Smalle weegbree (Plantago lanceolata) - algemeen
• Zandweegbree (Plantago arenaria) - zeldzaam
• Zeeweegbree (Plantago maritima) - vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Plantago lanceolata L.

Plantago komt van Planta pedis (Latijn) en betekent "voetzool" duidend op de gelijkenis van de bladeren met een voetzool. Persoonlijk zie ik dit niet, dus het verhaal hieronder heeft meer met de naamgeving te maken. Weegbree werd vanuit Europa door de hele wereld verspreid. De Indianen noemde het "De voetstap van de blanke", omdat het overal werd gevonden waar de Europeanen geweest waren.

Lanceolata komt van Lancea (Latijn) en betekent "speer/lans". De bladeren, en evenwijdig lopende nerven, van de Kleine Weegbree lijken op een lans/speer.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Plantago lanceolata in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse beschrijving.

• Frysk: Hûnetonge
• English: Ribwort Plantain
• Français: Plantain lancéolé
• Deutsch: Spitzwegerich
• Espanõl: Llantén menor
• Italiano: Cinquenervi, Piantaggine lanceolata
• Svenska: Svartkämpar
• Norsk: Smalkjempe
• Dansk: Lancet-Vejbred

De Engelse naam is Ribwort Plantain. Dit betekent "geribbelde wort plantain". Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel. Deze "wort" heeft geribbelde evenwijdig lopende, en behaarde, nerven op de bladeren. Plantain is de Engelse benaming voor het eerste deel van de wetenschappelijke naam. Het woord Plantain is de Engelse benaming voor weegbree. Het komt van de geslachtsnaam Plantago en is afgeleid van het Latijnse Planta Pedis dat "voetzool" betekent. Dit omdat men het plat tegen de bodem liggende blad met een voetzool vergeleek. Dit sloeg vooral op de Grote weegbree (Major betekent groot/breed) die met zijn brede bladeren algemeen langs wegen voorkomt. Deze soort werd de naamgever voor het gehele geslacht Weegbree, ook voor soorten met smallere bladeren.

Voor de verspreiding van Plantago lanceolata in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Plantain lancéolé. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Spitzwegerich. Spitz betekent "scherp/spits" naar de vorm van de bladeren in tegenstelling tot de Grote weegbree (Plantago major) die brede bladeren heeft.De naam Wegerich is afgeleid van het Oude Hoge Duitse woord Wegarih of het Midden Hoge Duitse Wegerich, dat weer vertaald kan worden met Wegbeherrscher. De afzettingen op paden werd ook uitgelegd dat de weegbree kan verhelpen tegen alles wat je kan overkomen op een pad, zodat (bijv. verstuikingen).

De Spaanse naam is Llantén menor. Llantén is de Spaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Menor betekent eigenlijk letterlijk "minderjarig/smal". In dit geval is "smal" wel erg logisch.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is piantaggine lanciuola. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Svartkämpar. Dit betekent "zwarte strijder". Alle Weegbreesoorten in Zweden heten Kämper. Er komen drie soorten voor in Zweden. De Rödkäpar (plantago media), de Gulkämpar (Palntago maritima) en natuurlijk de Swartkämpar. Het gekke is dat de kleur van meeldraden van de "strijder" terug komt in de naam behalve bij die van Svartkämper. Daar zijn de meeldraden wit/geel en is het vruchtbeginsel (waar de meeldraden uit komen) zwart terwijl dit bij de andere soorten juist groen is. Het "zwaard van de strijder" is in dit geval het smalle stengelblad.

Voor de verspreiding van Plantago lanceolata in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Smalkjempe. Deze naam heeft dezelfde strekking als de Zweedse naam.

De Deense naam is Lancet-Vejbred. Dit is een combinatie van het tweede gedeelte van de wetenschappelijke  naam en de Noorse vertaling van het tweede gedeelte van de Nederlandse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open tot grazige plaatsen op droge tot vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende grond (vrijwel alle grondsoorten).

Groeiplaats
Dijken, dijkbeschoeiingen, bermen, grasland (licht bemest grasland, hooiland en weiland, o.a. zinkweiden), (zeeduinen (grazige duinvalleien), waterkanten, omgewerkte grond, braakliggende grond, akkers, plantsoenen, ruderale plaatsen en tussen straatstenen (o.a. tussen stoeptegels).

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Zeer algemeen.

Wereld
In alle werelddelen, in gematigde gebieden en hier en daar in de tropen. Smalle weegbree komt oorspronkelijk uit Europa en West-Azië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Stoepplantje van de week.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten