Polygala serpyllifolia (Liggende vleugeltjesbloem)

In tegenstelling tot de Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) die relatief vaak te vinden is aan de kust is de Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) veel meer te vinden in het Oosten van het land en helemaal niet aan de kust. Ook is hij nog op een paar plekken in Zuid=Limburg waargenomen. Maar de plant blijft toch ook behoorlijk zeldzaam. Mocht je het geluk er een te vinden dan helpt een goede flora je op weg welke soort het is. Want al deze planten (er is ook een nog zeldzamere Kuifvleugeltjesbloem (Polygala comosa)) lijken best veel op elkaar. En heel opvallend, alle 3 de soorten komen ook voor als witte variant! Liggende vleugeltjesbloem bloeit in Mei tot en met September.

Er komen dus 3 Vleugeltjesbloem (Poygala) soorten in het wild voor in Nederland:

• Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) - vrij zeldzaam
• Kuifvleugeltjesbloem (Polygala comosa) - zeer zeldzaam
• Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) - vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Polygala serpyllifolia Hose

Polygala (Grieks) en komt van Poly wat "veel" betekent en Gala wat "melk" betekent. De oude Grieken zeiden dat hun koeien meer melk gaven als ze van dit plantje aten.

Serphyli verwijst naar de Latijnse naam voor Wilde tijm. De bladeren van deze Ereprijs lijken hier op.

Folia komt van Folis (Latijn) en betekent "blad".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Hose Dit staat voor Johan Albert Hosé (1769-1800). Hij was een Duitse botanicus. Zijn Herbarium vivum muscorum frondosorum (1798-1799) is verdeeld in twee delen die 12 soorten documenteren, elk met tekst in het Latijn en het Duits. In 1797 beschreef hij Polygala serpyllifolia in de publicatie Annalen der Botanick.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Lizzende wjukjeblom
• English: Heath Milkwort
• Français: Polygala à feuilles de serpollet
• Deutsch: Quendel-Kreuzblümchen
• Espanõl: ?
• Italiano: Poligala con foglie di Timo
• Svenska: Hedjungfrulin
• Norsk: Heiblåfjær
• Dansk: Spæd Mælkeurt

De Engelse naam is Heath Milkwort. Heath betekent "heide". Dit is dé voorkeursplaats waar je dit plantje kan waarnemen. Het is ook prima te zien aan het Nederlandse Floron verspreidingskaartje. Milkwort is het de Engelse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

De Franse naam is Polygala à feuilles de serpollet. Polygala is de Franse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Á feuilles de serpollet betekent "met bladeren zoals die van wilde tijm". Dit is het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam

De Duitse naam is Quendel-Kreuzblümchen . Quendel refereert naar Wilde/Kleine tijm (Thymus serpyllum). Dit vanwege de gelijkenis van de stengelbladeren. De naam Quendel is via een lange weg verbasterd en komt van het Latijnse Cunēlae dat "oregano of iets vergelijkbaars betekent (bijv. Tijm)". Voor Kreuzblume zijn twee verklaringen:

1. Voordat Carl Linnaeus het plantenrijk opnieuw indeelde werden de soorten Bauhin Polygala ssp. flore albo + Polygala ch. en Chamaebuxus flore Coluteae (oude namen voor de Vleugeltjesbloem) ingedeeld tot de Kruisbloemenfamilie (Cruciferae of Brassicaceae: beide namen zijn toegestaan).
2. Als je de bloemetjes op zijn kop bekijkt zie je een kruisje i.p.v. vleugeltjes.

De Spaanse naam is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Poligala con foglie di Timo. Dit betekent "Polygala met bladeren zoals die van Tijm (Wilde/Kleine tijm (Thymus serpyllum), netzoals de Duitse naam.

De Zweedse naam is Hedjungfrulin. Dit betekent "heide maagd Maria vlas". Oorspronkelijk heette de plant Freya's haar, maar na de kerstening in Scandinavië werd de naam vervangen vervangen door Maagd Maria. De toevoeging vlas kreeg de plant vanwege de blauwe kleur die overeen komt met die van Vlas (Linum usitatissimum). Het voorvoegsel Hed/Heide is puur ter onderscheid met de Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) die in Zweden Jungfrulinn heet. Heide is hét voorkeursgebied van groeien.

De Noorse naam is Heiblåfjær. Dit betekent "heide blauwe veer", dus lijkt deze naam op de Nederlandse naam. Het woord heide is toegevoegd omdat in Noorwegen o.a de Bittere vleugeltjesbloem (Polygala amara subsp. amarella) voor komt.

De Deense naam is Spæd Mælkeurt. Dit betekent letterlijk "zuigeling melk eurt".Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op natte tot vochtige, voedselarme, zure tot zwak zure grond (zand, leem en veen).

Groeiplaats
Heide (natte heide, grazige plaatsen), grasland (heischraal grasland en nat, onbemest hooiland), berme (schrale plaatsen), glooiingen en afgravingen (leemkuilen).

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in Noord-Brabant, zeldzaam in het oosten en midden van het land, in Zuidoost-Fryslân en Drenthe en zeer zeldzaam in Limburg.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam in de Kempen ben in het Brugse Houtland. Elders zeer zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in de Ardennen en vrij zeldzaam in Brabant en het Maasgebied.

Wereld
In West-Europa en een deel van Midden-Europa, van Noord-Portugal tot in Zuid-Noorwegen en oostelijk tot in het oosten van Duitsland, Slovenië en het noorden van Italië. Ook is de plant bekend van de Azoren en het zuidoosten van Groenland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten