Polygonum aviculare (Gewoon varkensgras)

Varkensgras groeit in stervormige matten over de grond.  De sterk vertakkende stengels zorgen dat deze mat steeds groter wordt. Op de knopen vormen zich geen (wat wel wel vaak voor komt bij andere Duizendknoop soorten) nieuwe wortels. Overal waar stikstof of nitraten in de bodem zit groeit het, en dat is bijna overal. In Nederland komt alleen ook nog het zeer zeldzame  Zandvarkensgras (Polygonum oxyspermum subsp. raii) in het wild voor.

Oorspronkelijk werd het geslacht Polygonum veel ruimer opgevat dan tegenwoordig. Dit geslacht is opgesplitst in Duizendknoop (Persicaria), Kielduizendknoop (Fallopia) en Varkensgras (Polygonum). Om een beter inzicht te krijgen in deze familie staat op het YouTube-kanaal van Floron een uitgebreide video. Het eerste gedeelte gaat over het Zuring-geslacht (Rumex) maar vanaf 42:36 word het Duizendknoop-geslacht behandeld.

Deze plant bloeit al in Mei tot in de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Polygonum aviculare L.

Polygonum komt van Poly (Latijn) en betekent "veel", en van Goni (Latijn) en betekent "knoop". Dit omdat de plant deel uitmaakt van de duizendknoopfamilie. Alle planten van deze familie hebben veel knobbels op hun stengel.

Aviculare komt van Avis (Latijn) en betekent "vogel". Het zaad van deze plant vinden veel vogels lekker.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij ? in de publicatie Species Plantarum. Maar bekende botanici zoals Plinius en Pedanius Dioscorides kende de plant ook al.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Bargegers
• English: Knotgrass
• Français: Renouée des oiseaux
• Deutsch: Vogel-Knöterich
• Espanõl: Cien nudos
• Italiano: Poligono centonodi
• Svenska: Trampört, Fogelknäa,Trampgräs
• Norsk: Tungras
• Dansk: Almindelig Pileurt

De Engelse naam is Knotgrass: De stengels van dit plantje zijn glad, met gezwollen gewrichten, vandaar de naam Knot wat "knoop" betekent. De tweede naam gras is erg misleidend want Varkensgras behoort absoluut niet tot de grassenfamilie.

Voor de verspreiding van Gewoon varkensgras in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Renouée des oiseaux. Renouée betekent vrij vertaald "elke keer opnieuw geknoopt" dat duidt weer op de familieherkomst, de Duizendknopen (Polygonaceae). Des oiseaux betekent "van de vogels".

De Duitse naam is Vogel-Knöterich. Vrij vertaald betekent dit "vogel-met knopen bezet".

Voor de verspreiding van Gewoon varkensgras in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Centinodia: Dit is eigenlijk de Spaanse benaming van de eerste wetenschappelijke naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Corregiola: Dit betekent "riem".  Corregiola betekent "riem".  Niet te verwarren met Corrigiola wat Riempjes (Corrigiola litoralis) betekent, een heel ander plantje uit een heel andere familie. Waarom de naam Corregiola is mij onbekend. Misschien heeft het iets te maken met het uiterlijk. Grondster (Illecebrum verticillatum) heeft in Italië bijna dezelfde naam maar is absoluut geen familie. Deze naam komt vaak terug bij planten waarbij de stengel kaal is en met regelmaat een knoop of bloem te zien is.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Trampört: Dit betekent "vertrapt". Ik heb het nergens gelezen maar volgens mij wordt hier het laag bij grond groeiende karakter van de plant bedoeld. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Voor de verspreiding van Gewoon varkensgras in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is  Almindelig Pileurt. Dit betekent "algemene duizendknoop". In Denemarken wordt dit lid van de Duizendknoopfamilie zo genoemd.

De Noorse naam is Tungras. Elke soort uit het geslacht Polygonum (Varkensgras) heet in Noorwegen Tungras. Dit betekekent "tuingras" maar wel agrarisch gerelateerd. Dus een huis met een tuin op het boerenerf. Vóór het woord Tungras staat om welke soort het gaat. Er worden in Noorwegen vijf soorten Varkensgras waargenomen.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pioniervegetatie) op vrij droge tot vochtige, voedselrijke, vaak betreden grond (van fijn grind tot zware klei en ook op zandig of kleiig laagveen).

Groeiplaats
Tredplaatsen, braakliggende grond, zeekusten (op vloedmerk), wegkanten, greppels, braakliggende akkers, tussen straatstenen, parkeerplaatsen, goten, afgravingen (open plaatsen), speelvelden en op wegen en voetpaden.

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Zeer algemeen.

Wereld
Koude en gematigde streken op het noordelijk halfrond. Elders op veel plaatsen ingeburgerd.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

 Stoepplantje van de week

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten