Potentilla recta (Rechte ganzerik)

Rechte ganzerik is best wel een opvallend licht gele plant voor een Ganzerik. Hij bloeit in Juni, Juli en Augustus.

Er komen minstens 13 soorten Ganzerik (Potentilla) in het wild voor in Nederland:

• Aardbeiganzerik (Potentilla sterilis) - zeldzaam
• Kruipganzerik (Potentilla anglica) - algemeen
• Liggende ganzerik (Potentilla supina) - vrij zeldzaam
• Middelste ganzerik (Potentilla intermedia) - vrij zeldzaam
• Noorse ganzerik (Potentilla norvegica) - vrij zeldzaam
• Rechte ganzerik (Potentilla recta) - vrij zeldzaam
• Schijnaardbei (Potentilla indica) - algemeen
• Tormentil (Potentilla erecta) - algemeen
• Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) - algemeen
• Viltganzerik (Potentilla argentea) - algemeen
• Voorjaarsganzerik (Potentilla verna/Potentilla tabernaemontani) - zeldzaam
• Wateraardbei (Comarum palustre /Potentilla palustris) - algemeen
• Zilverschoon (Potentilla anserina) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Potentilla recta L.

Potentilla komt van Potens (Latijn) en betekent "krachtig". Dit vanwege de geneeskrachtige werking.

Eigenlijk betekent Recta in het Latijn "de juiste", maar eigenlijk wordt bedoeld Erecta want dit betekend "rechtopstaand". Dit woord dient ter onderscheid. Want het woord Erecta (is Latijn voor "rechtopstaand") was al vergeven aan Potentilla erecta (Tormentil).

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Potentilla recta in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Rjocht sulverblêd
• English: Sulphur Cinquefoil
• Français: Potentille dressée
• Deutsch: Aufrechtes Fingerkraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Cinquefoglia diritta
• Svenska: Styv fingerört
• Norsk: Stormure
• Dansk: Rank potentil

De Engelse naam is Sulphur Cinquefoil. Sulphur betekent "zwavel". Dit vanwege de licht gele kleur van de bloemen in tegenstelling tot veel andere Potentilla (Ganzerik) soorten.. Dus zwavelgeel t.o.v. bijv. Kruipganzerik (Potentilla anglica).  Veel leden van de Potentilla-familie (Ganzeriken) heten in Engeland Cinquefoil. Cinque komt van het Latijnse Quinct en betekent "vijf". Foil betekent "blad". Dus Vijfdelig blad.

De Franse naam is Potentille dressée. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Aufrechtes Fingerkraut. Dit is de Duitse benaming voor de volledige Nederlandse naam.

De Spaanse naam is Cincoenrama. Cincoen betekent "vijfde" en Rama betekent "tak". Meer is mij onbekend. Er zijn wel waarnemingen in Spanje.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is  Cinquefoglia diritta.In Italië heet elke plant uit het geslacht Potentilla (Ganzerik) Cinquefoglia. Cinque komt van het Latijnse Quinct en betekent "vijf". Foglia betekent "blad". Alle Ganzeriken hebben een vijfdelig (vingerig) kroonblad. Het aantal "vingers" wil soms ook wel eens wisselenen als de soort met een andere Ganzerik-soort kruist. Op enkele uitzonderingen na, bijv. Aardbeiganzerik (Potentilla sterilis) en zonder kruising is het stengelblad verdeeld in 5 deelblaadjes. Het woord erna geeft aan om welke soort het gaat. Diritta betekent "loodrecht".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse en Deense naam is naam is nagenoeg gelijk, Styf Fingerört/Rank Potentil. Dit betekent Stijf Vingerkruid/Rechtopstaande Potentilla. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Potentil is de Deense benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Noorse naam is Stormure. Stor betekent "groot". Het gaat hier niet om de grootte van de bloemen of de plant zelf. Maar door het "rechtopstaande" karakter van de plant oogt hij best wel groot. In Noorwegen heet elke Potentilla-soort Mure. Dit Mure moet niet gezien worden zoals in het Nederlandse Muur maar eerder als Kruid. Er is geen letterlijke beschrijving/herkomst voor het woord Mure. Vóór het woord Mure staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval dus Stor.

Ecologie

Bodem
Zonnige, vrij open plaatsen op droge, matig voedselrijke, meestal omgewerkte grond (zand en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Ruderale plaatsen, ruigten (voedselrijke ruigten), heide, bermen (schrale plaatsen), zandige dijken, grasland (grazige, maar vrij open terreinen), bosranden, akkers (akkerranden), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), haventerreinen, mijnterreinen, afgravingen (kiezelgroeven), braakliggende grond en omgewerkte grond.

Verspreiding

Nederland
Voor het eerst gevonden in 1868 bij Maastricht. Vrij zeldzaam in een groot deel van het land.

Vlaanderen
Zeldzaam. Het meest in de Kempen.

Wallonië
Zeldzaam in de Ardennen en het noordelijke deel van Lotharingen. Elders zeer zeldzaam of ontbrekend.

Wereld
Oorspronkelijk uit Midden- en Zuidwest-Azie, Noord-Afrika en Zuidoost en M idden-Europa. Ingeburgerd in o.a. West-Europa en in Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten