Potentilla sterilis (Aardbeiganzerik)

Aardbeiganzerik is zeer zeldzaam. Alleen in Zuid-Limburg komt Aardbeiganzerik iets meer voor. Dit vanwege de bossen op vochtige, kalkrijke hellingen waar deze plant graag groeit. De plant vormt, in tegenstelling wat de naam doet vermoeden, geen vleesachtige rode vruchten zoals de bekende cultivars die in de winkel te koop zijn. Aardbeiganzerik bloeit vroeg. Al in Maart tot en met mei.  

Er komen minstens 13 soorten Ganzerik (Potentilla) soorten in het wild voor in Nederland:

• Aardbeiganzerik (Potentilla sterilis) - zeldzaam
• Kruipganzerik (Potentilla anglica) - algemeen
• Liggende ganzerik (Potentilla supina) - vrij zeldzaam
• Middelste ganzerik (Potentilla intermedia) - vrij zeldzaam
• Noorse ganzerik (Potentilla norvegica) - vrij zeldzaam
• Rechte ganzerik (Potentilla recta) - vrij zeldzaam
• Schijnaardbei (Potentilla indica) - algemeen
• Tormentil (Potentilla erecta) - algemeen
• Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) - algemeen
• Viltganzerik (Potentilla argentea) - algemeen
• Voorjaarsganzerik (Potentilla verna/Potentilla tabernaemontani) - zeldzaam
• Wateraardbei (Comarum palustre /Potentilla palustris) - algemeen
• Zilverschoon (Potentilla anserina) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Potentilla sterilis (L.) Garcke

Potentilla komt van Potens (Latijn) en betekent "krachtig". Dit vanwege de geneeskrachtige werking.

Sterrilis (Latijn) betekent "onvruchtbaar". Maar deze plant zorgt wel degelijk voor nakomelingen. Het onvruchtbaar moet in dit geval letterlijk worden gezien, dus zonder schijnvruchten. Hét Latijnse woordenboek, William Whitaker's Words, geeft ook de letterlijke vertaling Fruitless!

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanist die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) en Garcke. L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Fragaria sterilis in de publicatie Species Plantarum.

Christian August Friedrich Garcke een Duitse botanicus (1819-1904). Al in 1849 publiceerde hij zijn belangrijkste werk, de flora van Noord- en Midden-Duitsland. Potentilla sterilis werd in 1856 beschreven in de tweede deel van zijn publicatie van de Flora von Halle.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Ierdbeisulverblêd
• English: Barren strawberry
• Français: Potentille faux fraisier
• Deutsch: Erdbeer-Fingerkraut
• Espanõl: Falsa fresa
• Italiano: Cinquefoglia falsa-fragola
• Svenska: Smultronfingerört
• Norsk: Jordbærmure
• Dansk: Jordbær-Potentil

De Engelse naam is Barren strawberry. Barren betekent "onvruchtbaar". Niet zozeer de plant is onvruchtbaar maar de naamgeving komt van Linnaeus. Hij doelde met Sterilis (het tweede gedeelte van wetenschappelijke naam) op de vrucht. De Aardbei (Strawberry) wordt niet gevormd i.p.v. de Bosaardbei (Fragaria vesca) en is dus "onvruchtbaar". 

De Franse naam is Potentille faux fraisier. Dit betekent "potentilla met de valse aardbei". Deze Ganzerik maakt onderdeel uit van de Potentilla-familie. Verder is dit eigenlijk een vreemde naam want er wordt helemaal geen aardbei gevormd, laat staan een valse. Deze naam zou eigenlijk weggelegd moeten zijn voor de Schijnaardbei (Potentilla indica). 

De Duitse naam is Erdbeer-Fingerkraut. Dit betekent "aardbei vingerkruid. Het plantje lijkt natuurlijk op een echte (bos)aardei (Erdbeer). Fingerkraut betekent natuurlijk "vingerkruid", verwijzend naar de vorm van het stengelblad.

Voor de verspreiding van Aardbeiganzerik in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Falsa fresa. Dit betekent "valse aardbei". De uitleg staat bij de Engelse naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Cinquefoglia falsa-fragola. Dit betekent "vijfblad met valse aardbei".In Italië heet elke plant uit het geslacht Potentilla (Ganzerik) Cinquefoglia. Cinque komt van het Latijnse Quinct en betekent "vijf". Foglia betekent "blad". Alle Ganzeriken hebben een vijfdelig (vingerig) kroonblad. Het aantal "vingers" wil soms ook wel eens wisselenen als de soort met een andere Ganzerik-soort kruist. Op enkele uitzonderingen na, bijv. Aardbeiganzerik (Potentilla sterilis) en zonder kruising is het stengelblad verdeeld in 5 deelblaadjes. Het woord erna geeft aan om welke soort het gaat. Falsa-fragola betekent dus "valse aardbei"

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Smultronfingerört. Ook dit betekent "aardbei vingerkruid. Door geschiedenisomstandigheden komt de Zweedse naam vaak overeen met de Duitse naam. 

De Noorse naam is Jordbærmure .Jordbær betekent Aardbei. In Noorwegen heet elke Potentilla-soort Mure. Dit Mure moet niet gezien worden zoals in het Nederlandse Muur maar eerder als Kruid. Er is geen letterlijke beschrijving/herkomst voor het woord Mure. Vóór het woord Mure staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval dus Jordbærmure.

De Deense naam is  Jordbær-Potentil. Het is de Deense benaming voor de Nederlandse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot meestal licht beschaduwde, warme plaatsen op vochtige, voedselarme, zwak zure tot licht basische, kalkhoudende, humusrijke grond (zand, leem, löss en mergel). Vaak op plekken, die enigszins zijn (oppervlakkig) verstoord.

Groeiplaats
Bossen (lichte loofbossen, hellingbossen en langs bospaden), bosranden, struwelen, heggen, houtwallen, bermen, langs holle wegen, oude muren en soms in grasland (onbeschaduwd kalkgrasland op hellingen).

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in Zuid-Limburg. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Leemstreek en de Voerstreek. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen, maar zeldzaam tot zeer zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Voornamelijk in West- en Midden-Europa. Noordelijk tot in Schotland, Denemarken en het uiterste zuiden van Zweden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

De ontdekking van een nieuwe Ganzeriksoort die heel erg lijkt op de Aardbeiganzerik.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten