Ranunculus flammula (Egelboterbloem)

Egelboterbloem is o.a. goed te herkennen door dat de plant, in tegenstelling tot veel andere soorten uit het geslacht, lancetvormige stengelbladeren heeft. Egelboterbloem bloeit in Juni tot en met Oktober.

Als je Boterbloem bij Google intypt blijkt dat er heel veel soorten zijn.

• Akkerboterbloem (Ranunculus arvensis) - Zeer zeldzaam
• Behaarde boterbloem (Ranunculus sardous) - Algemeen
• Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus secretaris) - Algemeen
• Bosboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. nemorosus) - Zeer zeldzaam
• Egelboterbloem (Ranunculus flammula) - Algemeen
• Grote boterbloem (Ranunculus lingua) - Algemeen
• Gulden boterbloem (Ranunculus auricomus)  - Vrij zeldzaam
• Kalkboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. polyanthemoides) - Zeer zeldzaam
• Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) - Algemeen
• Kruipende boterbloem (Ranunculus repen) - Algemeen
• Scherpe boterbloem (Ranunculus acris) - Algemeen

En als je Ranunculus (de familie waar de Boterbloem toe behoort) bij Google intypt krijg je nog eens 9 soorten:

• Gewoon/vreemd speenkruid (Ranunculus ficaria) - Algemeen
• Fijne/zilte/grote waterranonkel (Ranunculus aquatilis/peltatus) - Algemeen
• Kleine waterranonkel (Ranunculus trichophyllus) - Zeldzaam
• Klimopwaterranonkel (Ranunculus hederaceus) - Zeldzaam
• Penseelbladige waterranonkel (Ranunculus penicillatus)  - Zeer zeldzaam
• Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) - Algemeen
• Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) - Zeldzaam
• Witte waterranonkel (Ranunculus ololeucos) - Zeldzaam
• Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) Zeldzaam

Een lange lijst dus!! Dit geeft aan dat als iemand zegt "ik zag een Boterbloem" dan moet het antwoord moet zijn. "Welke van de 11 soorten.  En ze lijken ook nog allemaal op elkaar. (althans een heleboel). Dus bijna overbodig om te zeggen dat een goede flora echt nodig is. Alle Ranunculus soorten zijn giftig voor vee, maar hun onaangename smaak zorgt dat het vee ze vanzelf laat staan. Vergiftiging kan wel optreden wanneer boterbloemen overvloedig voorkomen in reeds afgegraasde weiden waar weinig eetbaars overgebleven is.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Ranunculus flammula L.

Ranunculus is het verkleinwoord van Rana (latijn) wat "kikker" betekent. De Ranonkels (familienaam) staan veelal langs de sloten en in vochtige weiden, de woonplaats van kikkers dus.

Flammula komt uit het Latijn en betekent "vlammetje". Dit komt omdat de plant een stekende smaak heeft. De plant is giftig en de smaak van de plant is scherp vanwege het aanwezige Anemonol, dat ook in Anemonen voorkomt. Hierdoor wordt bij het vers eten van de plant het slijmvlies aangetast. Vee mijdt derhalve de plant. Alhoewel Carl Linnaeus volgens de tekst in de Flora batava (1800-1934) zegt dat paarden het wel eten. In diezelfde flora staat "In Duitschland bedienen er zich de Bedelaars van, om bij hunne kinders blaren en zweren te verwekken, ten einde de Lieden tot medelijden te bewegen" .

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Ranunculus flammula voor het eerst in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk:  Lytse bûterblom
• English: Lesser spearwort
• Français: Renoncule flammette, Petite douve
• Deutsch: Brennender Hahnenfuß
• Espanõl:
• Italiano: Ranuncolo delle passere
• Svenska: Ältranunkel
• Norsk: Grøftesoleie
• Dansk: Kær-Ranunkel

De Engelse naam is Lesser spearwort: Lesser betekent "minder". Spearwort bestaat uit twee delen. Spear betekent "speer". Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel. Deze iets Boterbloem heeft Speervormige stengelbladeren en is minder groot dan een andere Boterbloem met ongedeelde bladeren, de Greater spearwort (Ranunculus lingua). De geneeskrachtige werking van deze plant betwijfel ik.

Voor de verspreiding van de Egelboterbloem in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Renoncule flammette. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
2. Petite douve: Dit betekent letterlijk "kleine gracht". Klein want er bestaat ook een grote variant, de Grand douve (Ranunculus lingua) met dezelfde voorkeurs plaats van groeien. Het woord Gracht moet niet letterlijk worden gezien. Hiermee wordt de vochtige omgeving bedoeld waar de plant graag in groeit.

De Duitse naam is Brennender Hahnenfuß.  Brennender betekent "brandende".  Hahnenfuß betekent "hanevoet/poot". Veel boterbloemen hebben ingesneden bladeren. Ze zijn soms zo diep ingesneden, dat de bladschijf uit verschillende los­se blaadjes is samengesteld. In dit typische boterbloemblad zag men vroeger enige gelijkenis met een vogelpoot, vandaar de volksnamen Kraaienpoot en Hanenvoet. De Egelboterbloem is giftig en de smaak van de plant is scherp (brandend gevoel) vanwege het aanwezige anemonol.

Voor de verspreiding van Egelboterbloem in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik niet weet wat de meest gebruikte naam is. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Ranuncolo delle passere. Ranunculo is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Della betekent "van de/het". Passere komt van Passerelle en betekent "looppad". Persoonlijk denk ik dat deze Boterbloem op een best wel vochtige bodem groeit en zo een soort 'looppad' vormt als deze massaal voorkomt.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Ältranunkel. Egelboterbloem werd gebruikt in de oudheid als een remedie voor koude rillingen . Altan was een term voor verschillende kinderziekten.

Voor de verspreiding van Egelboterbloem in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Grøftesoleie. Dit betekent "slootboterbloem". Soleie is de Noorse benaming voor de Boterbloemfamilie waartoe deze plant behoort. Soleie komt van soløye dat "zonneoog" betekent.

Er zijn twee Deense naam is Kær-Ranunkel: Dit betekent "beminde-ranonkel".

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde, vaak enigszins open plaatsen op natte, voedselarme tot matig voedselrijke, zure tot neutrale, meestal vrij kalkarme grond (zand, leem en laagveen).

Groeiplaats
Grasland (hooiland en weiland), moerassen (laagvenen en trilvenen), kapvlakten, waterkanten (langs vennen, plassen, sloten en beken), bossen (kwelgebieden in loofbossen, in karrensporen en langs bospaden), afgravingen (zand- en leemgroeven) en zeeduinen (duinvalleien).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar zeldzaam tot zeer zeldzaam in Zuid-Limburg, Zeeland, Flevoland en in de zeekleigebieden van Fryslân en Groningen.

Vlaanderen
Algemeen in de Kempen. Elders vrij algemeen tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Algemeen in de Ardennen. Elders vrij algemeen tot zeer zeldzaam.

Wereld
Het grootste deel van Europa, West-Siberië, Canada en de VS. Zeer zeldzaam in Noordwest-Afrika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten