Scrophularia nodosa (Knopig helmkruid)

Knopig helmkruid, Harig knopkruid, Voorjaars helmkruid, Knoopkruid, het is allemaal erg verwarrend als je de Nederlandse naam moet onthouden. Daarom biedt de wetenschappelijke naam uitkomst. Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa) en Voorjaarshelmkruid (Scrophularia vernalis) zijn familie van elkaar maar bloeien absoluut niet in dezelfde periode. Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata) en Knoopkruid (Centaurea jacea) zijn dat niet. Alle vier lijken ze totaal niet op elkaar. De enige plant die op Knopig helmkruid lijkt is Geoord helmkruid (Scrophularia auriculata) maar een goede flora biedt uitkomst. Deze plant bloeit in Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Scrophularia komt van Scrophula (Latijn) en betekent "halszweer". Dit omdat de plant vroeger werd gebruikt bij scrofulose (een klierziekte die ontstond bij tuberculoze.

Nodosa komt van Nodus (Latijn) en betekent "knoop". Dit slaat op de knopige wortelstok van de plant. In Zuid-holland komt dan ook de naam knopig helmkruid voor, ook een veelgebruikte naam voor deze plant.

• English: Common Figwort
• Français: Scrophulaire noueuse
• Deutsch: Knotige Braunwurz
• Espanõl:
• Italiano: Scrofularia nodosa
• Svenska: Flenört
• Norsk: Brunrot
• Dansk: Knoldet Brunrod

De Engelse naam is Common Figwort. Dit  betekent "gewone vijgwortel. Dit kan twee verklaringen hebben:

1. De wortel van deze plant is knolvormig dus deze is vijgvormig.
2. De knolvormige wortel werd gebruikt om aambeien (vijgvormig) te genezen. Een oud kruidboek uit 1554 schreef al "Die wortel inghenomen verdroocht ende gheneest die speenen".

Voor de verspreiding van Scrophularia nodosa in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Scrophulaire noueuse. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Knotige Braunwurz. Dit betekent "knopige bruin wortel". Hiermee worden de bruine bloemen (braun) en de knopige wortelstok (het oudduitse Wurz) bedoeld.

De Italiaanse naam is Scrofularia nodosa. Dit is de Italiaanse benaming voor ook de wetenschappelijke naam. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.

De Zweedse naam is Flenört. Flen betekent "knobbel" en  Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid", dus "knobbelkruid".

Voor de verspreiding van crophularia nodosa in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Brunrot. Dit betekent "bruinwortel". Deze naam heeft dezelfde betekenis als de Duitse naam.

De Deense naam is Knoldet Brunrod. Een kleine variatie op de vorige naam, "knopige bruin wortel".

Ecologie

Bodem
Licht beschaduwde tot zonnige, open plaatsen op matig droge tot vochtige, matig voedselarme tot voedselrijke, humeuze, zwak zure tot neutrale grond (zand, leem, löss, lemige klei en zavel).

Groeiplaats
Bossen (langs bospaden), bosranden, houtwallen, hakhout, struwelen, heggen, kapvlakten, waterkanten, bermen, afgravingen (zandafgravingen), parken en langs spoorwegen (spoorbermen).

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied, in laagveengebieden en op de Waddeneilanden.

Vlaanderen
Algemeen, maar zeldzaam in het kustgebied.

Wallonië
Algemeen.

Wereld
Het grootste deel van Europa, oostelijk tot in Centraal-Azië. Ingeburgerd in o.a. Noord-Amerika.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten