Silene noctiflora (Nachtkoekoeksbloem)

Ondanks dat de Nachtkoekoeksbloem een best wel zeldzame plant is wil ik hem toch benoemen. De plant is nog op één plek te vinden in Zuid-Limburg. Op het Floron verspreidingskaartje is goed te zien dat de plant ook elders wordt waargenomen, maar nergens vestigt de Nachtkoekoeksbloem zich permanent. Voor zover ik weet is het de enige plant, op de Teunisbloem  (dit is een voorbeeld want er zijn meerdere soorten) na, die pas na zonsondergang gaat bloeien. Die Teunisbloem en deze Koekoeksbloem zijn trouwens absoluut geen familie. Nachtkoekoeksbloem bloeit in Juni tot en met de herfst.

Er komen minstens negen soorten Silenes soorten in het wild voor in Nederland:

• Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) - algemeen
• Blaassilene (Silene vulgaris) - algemeen/veel ingezaaid
• Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) - algemeen
• Echte koekoeksbloem (Silene flos-cuculi) - algemeen
• Kegelsilene (Silene conica) - zeldzaam/soms ingezaaid
• Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora) - zeldzaam
• Nachtsilene (Silene nutans - zeldzaam
• Pekbloem (Silene armeria) - algemeen/verwilderd
• Prikneus (Silene coronaria) - algemeen/exoot

De officiële wetenschappelijke naam is Silene noctiflora L.

Er zijn twee verklaringen voor Silene:

1. De verklaring voor het woord Silene is niet gemakkelijk. Gelukkig heb ik hulp gekregen Anne Tanne.be. Het is als volgt. Het is afgeleid van Silenus (Latijn) Hiermee werd bedoeld een Silen, zoals de Satyr (Satyrium) een meestal dronken, dikbuikige en opgezwollen voorgestelde metgezel van Bacchus/Dionysos. De vergelijking zou dan slaan op de opgeblazen kelk van de Silene vulgaris. Dit is weliswaar niet precies de zelfde soort maar een verklaring voor een geslachtsnaam (bijvoorbeeld Silene) slaat niet op elke soort van dat geslacht.
2. De naam Silene is afgeleid van Sialon (Grieks) en betekent "speeksel". Dit omdat deze plant (zoals sommige soorten) een kleverige stengel heeft. In het Duits heet een Silene dan ook Leimkraut. Dit geld niet voor elke Silene soort zoals ik hier boven al schreef.

Het hele, best wel ingewikkelde, verhaal over de verklaring en gebruik van het woord Silene word op deze Wiki-pagina uitgebreid toegelicht.

Nocti is Latijn en betekent "nacht". Nu denkt iedereen "dit klopt niet, de plant bloeit al in de avond". Het klopt wel, eigenlijk moet er Prima nocte staan want dit betekent "vroeg in de nacht". Multa nocte betekent "laat in de nacht.

Flora (Latijn) betekent natuurlijk "bloem".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Silene noctiflora in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Klaaikoekútsblom
• English: Night-flowering Catchfly
• Français: Silène de nuit
• Deutsch: Acker-Leimkraut
• Espanõl: Silene noctiflora
• Italiano: Fior di notte
• Svenska: Nattglim
• Norsk: Nattsmelle
• Dansk: Nat-Limurt

De Engelse naam is Night-flowering Catchfly. Night-flowering betekent natuurlijk "nachtbloeiend". In tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) gaat deze plant pas echt s'avonds en s'nachts bloeien. Catchfly betekent "vliegenvanger. Niet dat deze plant actief vliegen vangt maar omdat hij erg attractief is voor vliegen (en andere insecten), speciaal de snuitvlieg (Rhingia campestris).

De Franse naam is Silène de nuit. Dit betekent "Silene van de nacht". De Nachtkoekoeksbloem is een Silene-soort.

De Duitse naam is Acker-Lichtnelke. Acker betekent "akker". Deze naam zegt eigenlijk dat de plant geen hoge eisen stelt aan de bodemsamenstelling en overal kan voorkomen. Lichtnelke bestaat uit twee delen. Licht betekent natuurlijk "licht/helder" en Melke  betekent "Anjerfamilie". Lichtnelke is echter een basisnaam. Het woord Licht betekent in dit geval "overdag/in het (zon) licht omdat deze (basis) naam geld voor de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica), in tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora). De Dagkoekoeksbloem heet ter onderscheid Rote lichtnelke, de Avondkoekoeksbloem Weiße lichtnelke. en de Nachtkoekoeksbloem Acker-lichtnelke

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook niet of nauwelijks waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Sile fior di notte. Dit betekent Silene-bloem van de nacht.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Nattglim. Natt betekent "nacht". Glimm betekent "(wit) verschijnsel".

De Noorse naam is Nattsmelle. Dit betekent "nachtgeurende". De plant lijkt S'nachts een lichte geur te verspreiden, alhoewel ik dit nog nauwelijks gelezen heb. Misschien is deze geur duidelijker voor insecten.

De Deense naam is Nat-Limurt. Dit betekent "nacht lijmkruid". De naam lijmkruid komt soms ook bij sommige Duitse namen o.a. Blaassilene (Silene vulgaris). Waarom deze naam is mij nog onbekend.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op vochtige tot matig droge, matig voedselrijke tot voedselrijke, meestal kalkrijke, omgewerkte grond (vooral op klei, maar soms op zand of zavel).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), zeeduinen, stortplaatsen, ruderale plaatsen, omgewerkte bermen en andere omgewerkte plaatsen.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in kleigebieden in het noorden van Groningen en Fryslân. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Waarschijnlijk alleen nog adventief (tijdelijk).

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasgebied. Na 1990 nog slechts op twee plaatsen gevonden.

Wereld
Midden- en Oost- Europa, oostelijk tot in Midden-Azië. In West-Europa alleen plaatselijk. Ingeburgerd in Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten