Sisymbrium officinale (Gewone raket)

Deze soort van de Kruisbloemenfamilie (Cruciferae of Brassicaceae: beide namen zijn toegestaan) is echt een van de meest algemene. Je hoeft de deur maar uit te gaan en je komt hem al tegen in de berm. Er is dus ook geen plek in Nederland waar hij niet voor komt. Maar het blijft een Kruisbloemige dus hij is wel te verwarren met andere soortgenoten. Bijv. de Hongaarse raket (Sisymbrium altissimum) en de veel zeldzamere Oosterse raket (Sisymbrium altissimum). Gewone raket bloeit in Mei tot en met September.

Er zijn minstens 15 Raketsoorten die in Nederland in het wild voor komen. Maar lang niet alle soorten behoren tot hetzelfde geslacht.

• Bolletjesraket (Rapistrum rugosum) - Algemeen
• Brede raket (Sisymbrium irio) - Zeldzaam
• Gewone raket (Sisymbrium officinale) - Algemeen
• Gewone steenraket (Erysimum cheiranthoides) - Algemeen
• Hongaarse raket (Sisymbrium altissimum) - Algemeen
• Kalkraket (Calepina irregularis) - Zeer zeldzaam
• Maasraket (Sisymbrium austriacum subsp. chrysanthum) - Zeldzaam
• Oosterse raket (Sisymbrium orientale) - Vrij zeldzaam
• Raketnachtschade (Solanum sisymbriifolium) - Zeer zeldzaam
• Spiesraket (Sisymbrium loeselii) - Zeer zeldzaam
• Stijve steenraket (Erysimum virgatum) - Zeer zeldzaam
• Uitgespreide steenraket (Erysimum repandum) - Zeer zeldzaam
• Witte steenraket (Conringia orientalis) - Zeer zeldzaam
• Zandraket (Arabidopsis thaliana) - Algemeen
• Zeeraket (Cakile maritima) - Vrij zeldzaam

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Sisymbrium officinale (L.) Scop.

Sisymbrium (Latijn) betekent "waterkers". Dit omdat tijdens de periode dat Linnaeus het plantenrijk indeelde deze soort samen met de Witte waterkers (Sisynbrium) werd ondergebracht. Later is bij een herverdeling deze soort alleen overgebleven maar heette nog steeds Sisymbrium. Dit is nooit veranderd.

De officina was het gebouw, meestal een bijgebouw, in middeleeuwse kloosters waar medische monniken medicijnen en farmaceutische preparaten bereidden om zieken te genezen. Daarin werden gedroogde extracten, infusies, afkooksels, tincturen en destillaten bereid. Vaak was de officina verbonden aan de geneeskrachtige of kruidentuinen, ook ingesloten binnen het kloostergebied.

Toen Linnaeus het binomiale nomenclatuursysteem, de wetenschappelijke naam bestaande uit de geslachtsnaam en de soortnaam (bijv. Taraxacum officinale), uitvond, gaf hij de specifieke naam Officinalis aan tientallen kruiden en planten waarvan het medische gebruik in voorgaande millennia was vastgesteld. In de 1735 (1e editie) van zijn Systema Naturae erkende hij de historische tradities van genezing door tientallen planten te benoemen met de soortaanduiding Officinalis/Officinale, als algemene kwalificatie. Letterlijk betekent dit dus "van de officina". Het belichaamde de soortnaam Officinalis/Officinale, dus de geschiedenis van vele eeuwen van medicinaal gebruik en gezondheidskennis.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Scop.

L. staat voor Carl Linnaeus. De botanische naam Sisymbrium komt uit het Latijn en betekent "waterkers". Dit omdat tijdens de periode dat Linnaeus het plantenrijk indeelde, deze soort in 1753, als Erysimum officinale, samen met de witte waterkers werd ondergebracht in de publicatie Species Plantarum. 

Scop. staat voor Giovanni Antonio Scopoli (3 juni 1723 – 8 mei 1788) was een Italiaanse arts en natuuronderzoeker. In 1771 herschreef hij de soort als Sisymbrium officinale in de publicatie Flora Carniolica.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Raket
• English: Hedge Mustard
• Français: Herbe aux chantres
• Deutsch: Weg-Rauke
• Espanõl: Hierba de san alberto
• Italiano: Erba cornacchia comune
• Svenska: Vägsenap
• Norsk: Veisennep
• Dansk: Rank Vejsennep

De Engelse naam is Hedge Mustard: Dit betekent "hegge mosterd". Het zaad van deze plant, en vele andere Brassica soorten (waartoe deze plant tot deze familie behoort), werd gedroogd om er daarna mosterd van te maken. De toevoeging van het woord hegge is waarschijnlijk ter onderscheid van de echte mosterd (Zwarte mosterd (Brassica nigra)).

Voor de verspreiding van Gewone raket in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Herbe aux chantres. Dit betekent "kruid van de zinger/zanger". In de tijd van Lodewijk XIV was dit een onfeilbare remedie voor het verlies van de stem. De siroop gemaakt  van Erysimum (een oude Latijnse naam voor deze plant) zou helpen om te genezen van stemloosheid.

De Duitse naam is Weg-Rauke. Dit betekent "weg-raketsla". De bladeren van deze plant hebben wel iets weg van raketsla/rucola. Het woord Rauke is waarschijnlijk afgeleid van Rau, wat scherp (smakend) betekent.

Voor de verspreiding van Gewone raket in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik de meest gebruikte naam niet weet.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Erba cornacchia comune. Dit betekent "gewoon kraaienkruid". Ook deze naam verwijst naar een genezing tegen heesheid. Zie de Franse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vägsenap. Dit betekent "wegmosterd".

Voor de verspreiding van Gewone raket in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Veisennep. Dit betekent "wegmosterd". Weer een verwijzing dat veel Brassica-soorten werden gebruikt voor mosterdproductie. Deze zeer algemene Sisymbrium-soort is overal langs de weg te vinden.

De Deense naam is Rank Vejsennep. Rank beteken "recht (opstaand)". Waarschijnlijk vanwege de vruchten die rechtop langs de stengel staan. Dit is anders vergeleken andere Sisymbrium-soorten. De Sisynbriumfamilie is zo en zo een moeilijke familie om te determineren. Vejsennep betekent "wegmosterd". Weer vanwege de mosterdproductie.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op droge tot vochtige, voedselrijke, met name stikstofrijke, omgewerkte grond.

Groeiplaats
Braakliggende grond, bermen (open plekken), dijken, heggen, akkers, ruigten, puin, tegen muren, ruderale plaatsen, plantsoenen, zeeduinen en in de voegen van bestrating.

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Zeer algemeen, maar vrij zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk uit het Middellandse-Zeegebied. Nu ingeburgerd in gematigde streken in alle werelddelen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Stoepplantje van de week

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten