Solanum dulcamara (Bitterzoet)

De Bitterzoet stelt geen speciale eisen aan de bodem. Hij komt dan ook voor in moerasachtige gebieden en op zandgrond. De wel heel onmiskenbare bloemen zijn paars met geel, en dus met geen andere plant te verwarren. De stengel van deze plant verhout na verloop van tijd. Deze bessen zijn rood.  Alle soorten Nachtschade (Solanaceae) hebben deze typische vorm bloemen. Hieronder zijn veel cultuurgewassen die in de winkel liggen. Zoals bijv. de Aardappel (Solanum tuberosum) of de Tomaat (Solanum lycopersicum). Een andere Solanum soort heeft zwarte bessen, de zwarte nachtschade (Solanum nigrum). Maar deze bessen zijn geen goed determinatie kenmerk want de bessen van deze plant worden pas later zwart. En ja de bessen, en de rest van de delen van de plant, zijn giftig. Bitterzoet bloeit in Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 8 soorten Nachtschade soorten (Solanum) in het wild voor in Nederland:

• Aardappel (Solanum tuberosum) - algemeen/verwilderd
• Beklierde nachtschade (Solanum nigrum subsp. schultesi)
• Bitterzoet Solanum dulcamara) - algemeen
• Driebloemige nachtschade (Solanum triflorum) - vrij zeldzaam
• Ganzenvoetnachtschade (Solanum nitidibaccatum - vrij zeldzaam
• Glansbes nachtschade (Solanum nitidibaccatum) - zeldzaam
• Tomaat (Solanum lycopersicum) - algemeen/verwilderd
• Zwarte nachtschade (Solanum nigrum subs. nigrum) - algemeen 

De officiële wetenschappelijke naam is Solanum dulcamara L.

Er zijn twee verklaringen voor Solanum:

1. Solanum is afgeleid van Solari (Latijn) en betekent "pijnstillen/kalmeren" of tot bedaren brengen". Dit vanwege de pijnstillende werking van de plant.
2. Solanum komt van Solare (Latijn) en betekent "woest maken/alsof door een zonnesteek getroffen". Sol (Latijn) en betekent "zon"

Dulcamara (Latijn) komt van Dulcis en betekent "zoet" en Amare (Latijn) wat "met bitterheid" betekent. Dit alles heeft weer te maken heeft met de Nederlandse verklaring.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus In 1753 beschreef hij Solanum dulcamara voor het eerst in zijn publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Hûnebeistâl
• English: Bittersweet, Woody Nightshade
• Français: Douce-amère
• Deutsch: Bittersüßer Nachtschatten
• Espanõl: Amara dulce
• Italiano: Morella rampicante
• Svenska: Besksöta, Kvesved, Vivang
• Norsk: Slyngsøtvier
• Dansk: Bittersød Natskygge

Er zijn (minstens) twee Engelse namen:  

1. Bittersweet: Dit betekent "bitterzoet" net zoals bij ons.
2. Woody Nightshade: Woody betekent "houtig" en Nightshade betekent "nachtschade". De stengel van deze plant is aan de basis verhout. En de Bitterzoet is lid van de Nachtschadefamilie. Deze naam is al zeer oud. Ook in de middeleeuwen heette deze plant Nachtschaduwe. Men meende dat deze plant de belichaming van een demon was met gevaarlijke duivelse krachten. Men hield het kruid vanwege het feit dat de plant een toverkracht bezittende figuur bezat die de macht had boze geesten en nachtmerries te lijf te gaan. De nachtschade familie kent veel planten maar bekende zijn o.a Zwarte nachtschade (Solanum nigrum), Wolfskers (Atropa belladonna) en Doornappel (Datura stramonium).

Voor de verspreiding van Bitterzoet in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is  Douce-amère:  Douce betekent "zoet" en Amère betekent "bitter".

De Duitse naam is Bittersüßer Nachtschatten: Dit betekent "bitterzoete nachtschade", heel compleet dus.

Voor de verspreiding van Bitterzoet in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Amara dulce. Dit betekent letterlijk "bittere zoete", dus net als de Nederlandse naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

Er zijn twee Italiaanse namen. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

1. Morella rampicante. Morella komt van Amarulentus (Latijn) en betekent "bijtend". Dit duidt op de bittere/bijtende smaak van de plant. Rampicante betekent "klimmer/klimplant". Bitterzoet gebruikt andere planten om hogerop te komen, ondanks dat de stengel van de plant later verhout en dan steviger wordt.
2. Dulcamara is de Italiaanse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Zweedse naam is Besksöta: Dit is een samenstelling van Besk wat "bitter" betekent en Söta wat "zoet" betekent.

Voor de verspreiding van Bitterzoet in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Slyngsøtvier: Dit woord bestaat uit drie delen. Slynge wat "slingeren/klimmen" betekent en Søtvier wat weer bestaat uit het woord Sot wat "zoet" betekent en Vier wat "wilg" betekent, naar de vorm van de bladeren van de plant.

De Deense naam is Bittersød Natskygge: Bittersød betekent natuurlijk "bitterzoet" en Natskygge betekent "nachtschade".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op soms droge, maar meestal vochtige tot vaak natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, soms stikstofrijke en vaak kalkhoudende grond (alle grondsoorten).

Groeiplaats
Bosranden, struwelen (o.a. jeneverbesstruweel), heggen, bossen (moerasbossen, grienden en andere natte bossen), kapvlakten, aanspoelselgordels, drijftillen, moerassen (verlandingsvegetaties), waterkanten (o.a. langs voedselrijke hoogveenwijken of heidevennen en langs greppels), natte ruigten, ruderale plaatsen, plantsoenen, tegen hekwerk, op oude muren, in oude knotbomen, langs spoorwegen (spoordijken), zeeduinen (o.a. op droge, stikstofrijke plaatsen in de zeereep) en aan de voet van stenige hellingen.

Verspreiding

Nederland
Algemeen.

Vlaanderen
Algemeen.

Wallonië
Algemeen, maar vrij zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk in gematigde streken in Europa en Azië. In Zuidoost-Azië tot in de tropen. Ingeburgerd in o.a. Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten