Sonchus oleraceus (Gewone melkdistel)

Samen met Akkerdistel (Cirsium arvense) en Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) zijn dit de pioniers onder de distels die je tot de voordeur kan tegenkomen. De wortels kunnen wel 1meter diep komen en dit maakt de plant niet geliefd bij iedereen. Gele melkdistel kent vele kleurvariaties vandaar niet één maar twee foto's als voorbeeld bij dit artikel. De plant kent/kende vele culinaire en medicinale doeleinden. Ik vond deze tabel op een Wiki-pagina waarin de verschillen/overeenkomsten staan van 4 soorten Melkdistel. Gele melkdistel bloeit vanaf Juni tot in de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 5 soorten Melkdistel (Sonchus) in het wild voor in Nederland:

• Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) - algemeen
• Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) - algemeen
• Gewone melkdistel (Sonchus oleraceus) - algemeen
• Moerasmelkdistel (Sonchus palustris) - algemeen
• Zeeemelkdistel (Sonchus arvensis var. maritimus) - vrij zeldzaam

De term Distel is een Ruim begrip. Meestal lezen mensen "een stekelige composiet". Er zijn 5 soorten "Distels":

• Carduus
  • Tengere distel (Carduus tenuiflorus) - zeer zeldzaam
  • Kruldistel (Carduus crispus) - algemeen
  • Knikkende distel (Carduus nutans) - algemeen
  • Langstekelige distel (Carduus acanthoïdes) - zeer zeldzaam
• Carlina
  • Driedistel (Carlina vulgaris) - zeldzaam
• Eryngium
• Blauwe zeedistel (Eryngium maritimum) - zeldzaam
• Kruisdistel (Eryngium campestre) - algemeen
• Vlakke kruisdistel (Eryngium planum) - algemeen
• Melkdistel (Sonchus)
• Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) - algemeen
• Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) - algemeen
• Gewone melkdistel (Sonchus oleraceus) - algemeen
• Moerasmelkdistel (Sonchus palustris) - algemeen
• Zeeemelkdistel (Sonchus arvensis var. maritimus/Sonchus maritimus) - vrij zeldzaam
• Vederdistels (Circium)
• Akkerdistel (Cirsium arvense) - algemeen
• Kale jonker (Cirsium palustre) - algemeen
• Moesdistel (Cirsium oleraceum) - zeldzaam
• Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) - vrij zeldzaam
• Speerdistel (Cirsium vulgare) - algemeen
• wollige distel (Cirsium eriophorum)  - zeer zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Sonchus oleraceus L.

De naam Sonchus heeft te maken met het woord Somphos (Grieks) dat "week/zacht/slap of hol betekent. Dit slaat op de hoedanigheid van de holle, licht breekbare stengel.

Oleraceus komt van Olus (Latijn) en betekent "eetbaar". Dit duidt erop dat vooral de jonge bladeren als een soort sla of kool gegeten werden.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Sonchus oleraceus in de publicatie Species Plantarum maar Pedanius Dioscorides beschreef de de plant al in 512.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Stikeltiksel
• English: Smooth Sow-thistle, Annual Sowthistle
• Français: Laiteron maraîcher
• Deutsch: Kohl-Gänsedistel
• Espanõl: Cerraja
• Italiano: Grespigno degli orti
• Svenska: Kålmolke
• Norsk: Haredylle
• Dansk: Almindelig Svinemælk

Er zijn twee Engelse namen:

1. Smooth Sow-thistle: Dit betekent "zachte zaagdistel". De bladeren van deze plant zijn ook gezaagd net zoals bijv. de Kruldistel (Carduus crispus) of de Akkerdistel (Cirsium arvense) maar steken niet zo erg. De naam is ter onderscheid van de Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) die in het Engels juist "Prickly Sow-thistle" heet
2. Annual Sowthistle: Dit betekent "jaarlijkse zaagdistel". Niet alle distels zijn meerderjarig. Soms vormen zij een rozet en het volgend jaar groeit deze uit tot een distel (twee-jarig).

Voor de verspreiding van Gewone melkdistel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Laiteron maraîcher. Laiteron kan je het beste vertalen met "melkachtig". Maraîcher betekent "groente/fruitteler". Een logische naam want deze plant bevat eiwitten, koolhydraten, calorieën, vet, calcium, fosfor, ijzer, natrium, kalium, vitamine A, B1, B2, B3 en C. Prima dus als maaltijd voor mens of dier. De wetenschappelijke naam bevestigt dit nog eens.

De Duitse naam is Kohl-Gänsedistel. Dit betekent "kool-ganzendistel". Ik heb niet de indruk dat deze distel nu typisch ganzen- of varkensvoer was. Ook niet dat deze door dit vee werd gegeten. Het is volgens mij maar een naam om de soort aan te duiden. Wel werd de plant vroeger veel gebruikt voor culinaire toepassingen. Soms ook medicinaal.

Voor de verspreiding van Gewone melkdistel in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Cerraja. Meestal word dit vertaald met "gewone zaagdistel". De naam Ceraja zou afgeleid kunnen zijn van Cera wat "was" betekent. Deze plant bevat Latex en die heeft dezelfde uitstraling als "was". Aangezien ik dit niet zeker weet is de betekenis van deze naam mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Grespino comune. Grespino is de algemene naam voor "distel". Comune betekent "gewoon".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kålmolke. Dit betekent "kool-melk". Dus deze naam heeft ongeveer de zelfde strekking als de Duitse naam.

Voor de verspreiding van Gewone melkdistel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Haredylle. Dit is afgeleid van Haredyl wat "haasachtig" betekent, naar de vorm van de bladeren.

De Deense naam is Almindelig Svinemælk. Dit betekent "algemene zwijnen-melk". Svine betekent "varken" en Maelka "melk van" dus "melk van/voor een varken? De Deense benaming voor het melksap.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op vochtige, voedselrijke, vaak omgewerkte, zwak zure tot kalkhoudende grond (alle grondsoorten, maar minder op veen).

Groeiplaats
Akkers (hakvruchtakkers), moestuinen, bermen (open plekken), braakliggende grond, ruigten, plantsoenen, tussen straatstenen, langs stoepranden, tegen en op (oude) muren, puinhopen, bij kuilvoerhopen, mesthopen, afgravingen (kalkgroeven en leemgroeven), ruderale plaatsen, waterkanten (aanspoelselgordels), vloedmerk aan de zeekust, heggen en bosranden.

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen, maar iets minder algemeen in de Kempen.

Wallonië
Algemeen, maar minder algemeen in de Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Europa en Azië. Nu in alle werelddelen, in gematigde en tropische gebieden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL