Succisa pratensis (Blauwe knoop)

De blauwe knoop staat in de huidige Heukels flora op de rode lijst in Nederland als algemeen voorkomend maar sterk afgenomen. De plant is nog een algemene soort maar staat wel op de rode lijst als gevoelig. Blauwe knoop is zeer sterk achteruitgegaan (75-100%). De verspreiding in Nederland is hoogst opvallend. Als je op het verspreidingskaartje kijkt zie je dat de plant voorkomt in de rechter helft van Nederland! Je kan hem verwarren met Beemdkroon (Knautia arvensis) of Duifkruid (Scabiosa columbaria) maar Blauwe knoop heeft een veel dieper blauwe kleur en is veel boller. Deze plant is de enige soort van deze familie die in Nederland voorkomt. Blauwe knoop bloeit in Juli tot September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Succisa pratensis Moench

Succisa is afgeleid van Succidere (Latijn) en betekent "onder afsnijden. Als men de wortelstok bekijkt wordt deze naam duidelijk. De volgende zin uit volksverhalen onderstreept dit nog eens.

"De duivel, vertoornd over de geneeskracht van deze plant, beet woedend een stuk van de wortel af, omdat hij die geneeskrachtige eigenschap de mens niet gunde."

Veel planten hebben als tweede wetenschappelijke naam Arvense/Arvensis of Campestre/Campestris of Pratense/Pratensis gekregen. Al deze soorten kunnen dan overal voorkomen. Eigenlijk word hiermee gezegd dat de betreffende plant meestal geen specifieke bodemsamenstelling nodig heeft. De naam dient vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Arvense/Arvensis komt van Arvum en is Latijn en betekent "grond/akker". Campestre/Campestris is Latijn en betekent "(open) veld". Pratense/Pratensis is Latijn en betekent "van de weide".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Moench. Dit staat voor Conrad Moench (15 augustus 1744 - 6 januari 1805). Hij was een Duits botanicus en was professor in de plantkunde aan de Universiteit van Marburg van1786 tot aan zijn dood. In 1794 beschreef hij Succisa pratensis in zijn publicatie Methodus Plantas Horti Botanici et Agri Marburgensis.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Blauwe knoop
• English: Devil's-bit Scabious
• Français: Succise des Prés, Mors du Diable
• Deutsch: Gewöhnlicher Teufelsabbiss
• Espanõl: Bocado del Diablo
• Italiano: Morso del diavolo
• Svenska: Ängsvädd
• Norsk: Djævelsbid
• Dansk: Blåknapp

De Engelse naam is Devil's-bit Scabious. Devil's-bit betekent "duivels beet". De verklaring is te lezen in het verhaal bij de verklaring voor de wetenschappelijke naam. Het woord Scabious verwijst naar de oude naam van deze plant, Scabiosa succisa. Blauwe knoop werd vroeger gebruikt om Scabiose  (soort huidziekte) te behandelen. Scabies komt van het Latijnse woord Scrabere wat "krabben" betekent.

Voor de verspreiding van Blauwe knoop in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Succise des Prés: Succise is de eerste wetenschappelijke naam van de plant. Des prés betekent "van de weiden", een aanwijzing waar de plant graag groeit.
2. Mors du Diable. Mors betekent "beet" en Du betekent "van" en Diable betekent "duivel". De woorden "beet van de duivel wordt ook bij de Engelse naam uitgelegd.

De Duitse naam is Gewöhnlicher Teufelsabbiss. Gewöhnlicher betekent "gewoon. Teufelsabbiss betekent "duivelsbeet".

Voor de verspreiding van Blauwe knoop in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Bocado del Diablo: Bocado betekent "beet". Del betekent "van de " en Diablo betekent "duivel". 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Morso del diavolo. Dit betekent "beet van de duivel". Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Ängsvädd: Ängs betekent "van de weide", dus waar je de plant vaak zal vinden. De betekenis  (etymologie) van Vädd is volgens hét Zweedse woordenboek, het Svenska Ordbok Akademiens, ook onbekend.

Voor de verspreiding van Blauwe knoop in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Djævelsbid. Djævels betekent "duivels" en Bid betekent "beet".

De Deense naam is Blåknapp. Blå betekent "blauw" en Knapp komt van Knap en betekent "knoop".

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op vochtige tot natte, maar soms vrij droge, matig voedselarme, weinig of niet bemeste, zwak zure grond (zand, leem en veen).

Groeiplaats
Grasland (schraal hooiland, blauwgrasland, heischraal grasland, hoge randen in beekbegeleidend grasland), zeeduinen (oud duingrasland), bermen, zandruggen in veenmoerassen, legakkers tussen petgaten en in oud veenmosrietland.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in laagveengebieden, in Zuidoost-Fryslân, Drenthe, Overijssel en Gelderland. Vrij zeldzaam in Noord-Brabant en Limburg. Elders zeer zeldzaam. Niet in zeekleigebieden.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen. Elders vrij zeldzaam tot zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in de Ardennen, de Fagne en Famenne. Elders vrij zeldzaam tot zeldzaam.

Wereld
Gematigde streken in Azië (West-Siberië), Noordwest-Afrika en Europa. Op een paar plaatsen ingeburgerd in Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten