Valeriana officinalis (Echte valeriaan)

Het eerste wat iedereen zegt over deze plant is geur, katten raken in extase en het is rustgevend. Alle eigenschappen kloppen alhoewel niet iedereen de geur kan waarderen. Valeriaan werd toch in de 16e eeuw gebruikt als parfum en als geurstof bij de was. De plant heeft inderdaad een onweerstaanbare aantrekking voor katten. Al is Valeriaan een heel andere plant als Wild kattenkruid (Nepeta cataria).  Dat de plant verwerkt wordt als rustgevend middel is ook bekend. Al in de tweede eeuw na Christus werd dit beschreven. Pas 15 eeuwen later werd dit veelvuldig toegepast.

Echte Valeriaan komt overal in het wild voor in Nederland en is alleen te verwarren met de enige andere soort Valeriana die voor komt in Nederland, de Kleine valeriaan (Valeriana dioica). Deze is echter veel kleiner (logisch!) en heeft eironde wortelbladen. De andere verschillen zij te vinden in een goede flora. Echte valeriaan bloeit in Juni en Juli.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Valeriana officinalis L.

Er zijn twee verklaringen voor Valeriana:

1. Valeriana komt van Valerius de eerste arts die deze plant als medicijn gebruikt heeft.
2. Valeriana komt van Valere (Latijn) en betekent "gezond/sterk zijn/genezen ".

De officina was het gebouw, meestal een bijgebouw, in middeleeuwse kloosters waar medische monniken medicijnen en farmaceutische preparaten bereidden om zieken te genezen. Daarin werden gedroogde extracten, infusies, afkooksels, tincturen en destillaten bereid. Vaak was de officina verbonden aan de geneeskrachtige of kruidentuinen, ook ingesloten binnen het kloostergebied.

Toen Linnaeus het binomiale nomenclatuursysteem, de wetenschappelijke naam bestaande uit de geslachtsnaam en de soortnaam (bijv. Taraxacum officinale), uitvond, gaf hij de specifieke naam Officinalis aan tientallen kruiden en planten waarvan het medische gebruik in voorgaande millennia was vastgesteld. In de 1735 (1e editie) van zijn Systema Naturae erkende hij de historische tradities van genezing door tientallen planten te benoemen met de soortaanduiding Officinalis/Officinale, als algemene kwalificatie. Letterlijk betekent dit dus "van de officina". Het belichaamde de soortnaam Officinalis/Officinale, dus de geschiedenis van vele eeuwen van medicinaal gebruik en gezondheidskennis.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 heeft hij Valeriana officinalis als eerste beschreven in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Grutte faleriaan
• English: Common valerian
• Français: Valériane Officinale
• Deutsch: Echter Baldrian
• Espanõl: Valeriana Común
• Italiano: Valeriana officinalis, Erba gatta
• Svenska: Läkevänderot
• Norsk: Legevendelrot
• Dansk: Læge-Baldrian

De Engelse naam is Common valerian: Common betekent "algemeen". Valerian is de Engelse vertaling van het tweede gedeelte van de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Echte valeriaan in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Valériane Officinale: Dit is de Franse benaming voor wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Echter Baldrian:  Echter betekent "echte". Balder is een Germaanse god. De plant zou hier naar vernoemd zijn maar dit is lang zo zeker niet. Het woord Echte is ter onderscheid van de Kleine valeriaan (Valeriana dioica).

Voor de verspreiding van Echte valeriaan in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Valeriana Común. Dit betekent "gewone valeriaan". 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er zijn twee Italiaanse namen. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde namen kunnen ook nog varianten hebben.

1. Valeriana officinalis. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
2. Erba gatta. Dit betekent "kattenkruid". Deze naam is uiteraard bedoeld om aan te geven dat Valeriaan een onweerstaanbare aantrekkingskracht heeft tot katten. Niet te verwarren met Kattenkruid (Nepeta). Dit kruid is absoluut geen familie. Kattenkruid behoort tot Lipbloemenfamilie (Labiata) en Valeriaan tot de Kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae).

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse naam is nagenoeg gelijk, Läkevänderot/Legevendelrot. Dit betekent "genezende gedraaide wortel". Dus de wortel (rot) van deze (naar de zon) gedraaide (vände) plant geneest (läke/lege).

Voor de verspreiding van Echte valeriaan in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is Læge-Baldrian.  Læge betekent "arts" en Baldrian is weer afgeleid van Balder, zoals de Duitse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot natte, zelden droge, matig voedselrijke tot voedselrijke, zwak zure tot kalkrijke grond (vrijwel alle grondsoorten).

Groeiplaats
Waterkanten (langs allerlei water, o.a. slibrijke oeverwallen en stenen beschoeiingen), grasland (nat verruigd grasland, hooiland en nat, bemest grasland), bermen, dijken, zeeduinen (duinvalleien en duinhellingen), ruigten (natte strooiselruigten), in en langs greppels, moerassen (rietkragen en onregelmatig gemaaid rietland), bossen (grienden, moerasbossen en rivier- en beekbegeleidende loofbossen), kapvlakten, kalkhellingen, heide (langs schelpenpaadjes), in griendknotwilgen, vochtige muren en plantsoenen.

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied en op de Waddeneilanden.

Vlaanderen
Algemeen, maar vrij zeldzaam in het kustgebied.

Wallonië
Vrij algemeen.

Wereld
Gematigde en koelere streken in Europa en Azië. Plaatselijk ingeburgerd in Noord-Amerika.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten