Algemeen
Wat niet iedereen weet is dat de Maretak een Halfparasiet is. De gastheer waar de maretak op groeit heeft er nagenoeg geen last van. De plant gebruikt alleen de bruikbare voedingsstoffen. Het is een zogenaamde Epifyt. Dit is Grieks en betekent "op iets groeiend". Maretak is voornamelijk te vinden in Populieren, (hoogstam) appelbomen, Robinia's en Meidoorns.
Maretak is voornamelijk te vinden in Zuid-Limburg. Maar ook steeds meer op andere plekken zoals op het Floron verspreidingskaartje goed te zien is. Ook is te zien aan de gele stippen dat Maretak veelvuldig wordt "ingezaaid". Alleen de vrouwelijke bloemen vormen zich tot de typerende witte bessen. Maretak is de enige Viscum-soort die in het wild voorkomt in Nederland. De plant komt vaak voor in de Griekse mythologie, Bijbelverhalen (Mistletoe) en natuurlijk in de verhalen van Asterix en Obelix.
De plant wordt o.a. door de Grote Lijster gegeten. Deze vogel zorgt voornamelijk voor de verspreiding. De vrucht wordt dan in één keer opgegeten en de kleverige uitwerpselen komen dan als zogenaamde parelsnoeren (gewoon kleverige vogelpoep) op de takken terecht. Deze lijster smeert pit namelijk nooit via snavel af aan tak. Dat laatste gedrag is uitsluitend voorbehouden aan de Zwartkop, die maretak-bes plukt en vervolgens het vruchtvlees scheidt van pit, het vruchtvlees opeet en de pit daarbij op tak achterlaat. Dit 'smeergedrag' van de zwartkop wordt in literatuur helaas maar al te vaak aan de Grote lijster toegeschreven. De Zwartkop is wel degelijk van belang voor de verspreiding van de maretak, m.n. zodra deze vogel hier in de eerste helft van april terugkeert uit overwinteringsgebieden. De Zwartkop 'smeert' alleen in directe omgeving van maretak en verspreidt maretakpitten dus alleen over korte afstand (= vnl. in de gastboom). De Grote lijster verspreidt maretak -behalve in gastboom- ook over wat langere afstanden. De Pestvogel verspreidt maretak, net als de Grote lijster, uitsluitend via het maagdarmkanaal. Pestvogels komen in Nederland echter alleen in invasiejaren en dragen daarom maar weinig bij aan de verspreiding. Dit verspreidingsverhaal is mede tot stand gekomen m.b.v. iemand die dit proces nauwkeurig en lange tijd heeft gevolgd. Maretak bloeit vroeg, in Maart, April en Mei.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring wetenschappelijke naam
Hoe komt een wetenschappelijke naam tot stand?
Een wetenschappelijke naam word niet zomaar gegeven. Iedereen (wetenschappers, floristen, liefhebbers etc.) moet tenslotte weten dat het over dezelfde plant gaat. Botanische nomenclatuur is de formele naamgeving van planten. Deze wordt geregeld door de International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (ICN of ICNafp), een wetboek dat de wetenschappelijke namen van algen, schimmels en planten regelt.
Deze heet zo sinds het Internationaal Botanisch Congres in Melbourne in 2011, dat tot de naamswijziging besloot. Tot die tijd heette dit wetboek de International Code of Botanical Nomenclature (ICBN). In 1905 heeft het Internationaal Botanisch Congres van Wenen besloten om de publicatie van de eerste druk van Species plantarum te kiezen als het beginpunt van de moderne nomenclatuur voor planten. Dat betekent dat alle namen van vóór dit werk van Linnaeus niet meetellen, ook als die namen de vorm van een tweedelige naam hebben. Overige informatie staat op deze Wiki-pagina.
De officiële wetenschappelijke naam is Viscum album L.
De naam Viscum komt van Turdus viscivorus (Latijn) en betekent "Grote Lijster". Dit omdat deze vogel, ook wel misteleter genoemd, deze plant vaak eet en deze weer verspreid middels zijn uitwerpselen.
Album komt van Albus (Latijn) en betekent "wit", naar de kleur van de typerende, kleverige, bessen.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Viscum album in de publicatie Species Plantarum.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Mistel
- English: Mistletoe
- Français: Gui
- Deutsch: Mistel
- Espanõl: Muérdago blanco
- Italiano: Vischio comune
- Svenska: Mistel
- Norsk: Misteltein
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Mistletoe. Het woord Mistleto' is afgeleid van de oudere vorm Mistle dat is afgeleid van het Oud-Engels woord tãn en betekent "tak". Mistle is gebruikelijk Germaans (In het Oudhoogduits Mistil, in het Middelhoogduits Mistel, in het Oude Engels Mistel en het Oudnoors mistil). Verder etymologie is onzeker.
Voor de verspreiding van het Maretak/Vogellijm in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Gui. Letterlijk betekent dit "boom". Maar hier wordt absoluut de boom bedoeld waarop Maretak parasiteert (het is een halfparasiet). Sterker nog, deze plant overleeft het niet zonder een boom. Of dit nu Europees of hardhout is!
De Duitse naam is Mistel. Dit is het eerste deel van de Engelse naam.
De Spaanse naam is muérdago blanco. De betekenis hiervan is iets wat moeilijk. Soms is te vinden dat Muérdago afgeleid is uit het latijn en letterlijk "blad van de dood" betekent. Dit is vreemd want Maretak is een halfparasiet. Dat betekent dat de gastheer/mevrouw er geen last van heeft, laat staan dood gaat. Mijn inziens is Maretak zelf ook niet giftig. Er wordt ook gezegd dat muérdago van het baskische Muir-Tako komt, dat betekent ook maretak.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is vischio. Dit komt van vischioso en dit betekent "kleverig". Uiteraard verwijst deze naam naar de kleverige bessen. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse, Noorse en de Deense naam is nagenoeg gelijk, Mistel/Mistelten/Mistelten. Ook deze zijn het zelfde als de Engelse naam.
Voor de verspreiding van Maretak/Vogellijm in Zweden zie deze kaart.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige plaatsen boven in loofbomen op kalkrijke grond (mergel en zand). Deze halfparasiet woekert het meest op Zwarte populier, Canadese populier (Canada populier), Appel, Robinia en soms op Eenstijlige meidoorn.
Groeiplaats
In bomen in boomgaarden, bosranden en in vrijstaande bomen.
Verspreiding
Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg en zeer zeldzaam in het oosten en midden en in de kalkrijke duinen.
Vlaanderen
Zeldzaam, maar plaatselijk vrij algemeen in het oosten van de Leemstreek, het zuidelijke deel van de Maasvallei en in de Voerstreek.
Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen in het zuiden en zeldzaam in de Ardennen.
Wereld
Gematigde streken in Europa, Azië en Noordwest-Afrika.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Viscum album
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
